Trishashtishalakapurushcharitammahakavyam Parva 5 6 7

SR No.: 001457
Original Sutra Author: Hemchandracharya
Author: Ramnikvijay Gani
Publisher: Kalikal Sarvagya Shri Hemchandracharya Navam Janmashatabdi Smruti Sanskar Shikshannidhi Ahmedabad
Publication Year: 2001
Total Pages: 338
Language: Sanskrit
Classification: Book_Devnagari & Story
File Size: 9 MB

Page 192

पञ्चमः सर्गः)
___ त्रिषष्टिशलाकापुरुषचरितम्। क्षणाच्चाऽवेष्ट्यत सिंहोदरेण प्रबलैर्बलैः। तद्दशाङ्गपुरं विष्वक् चन्दनदुरिवाऽहिभिः ॥३१॥ सिंहोदरोऽथ दूतेन वज्रकर्णमदोऽवदत् । प्रणाममायया मायिन्! वञ्चितोऽस्मि त्वया चिरम्॥३२॥ विना तेनाऽङ्गुलीयेन मामागत्य नमस्कुरु। अन्यथा सकुटुम्बस्त्वं यमवेश्माऽद्य यास्यसि ॥३३॥ प्रत्यूचे वज्रकर्णोऽपि मम ह्ययमभिग्रहः । विनाऽर्हन्तं विना साधुं प्रणमाम्यपरं न हि ॥३४॥ न पौरुषाभिमानोऽत्र किं तु धर्माभिमानिता । नमस्कारं विना सर्वं ममाऽऽदत्स्व यथारुचि ॥३५।। धर्मद्वारं देहि मह्यं यथा धर्माय कुत्रचित् । अहमन्यत्र गच्छामि धर्म एवाऽस्तु मे धनम् ॥३६॥ इत्युक्ते वज्रकर्णेन न हि तत् प्रेत्यपादि स: । जातु धर्ममधर्म वा न गणयन्ति मानिनः ॥३७॥ पुरं सवज्रकर्णं तद् रुद्ध्वा सिंहोदरो बहिः । स्थितोऽस्ति मुष्णन् देशं च तद्भयादयमुद्वसः ॥३८॥ अहं च सकुटुम्बोऽपि नष्टोऽस्मि राजविड्वरे । दग्धान्यत्राऽद्य सौधानि जीर्णा सा च कुटी मम ॥३९।। शून्येभ्य इभ्यवेश्मभ्यो वेश्मोपकरणान्यहम् ।आनेतुं क्रूरगेहिन्या प्रेषितो यामि तन्मुखः ॥४०॥ तस्या दुर्वचसोऽप्येतत् फलं शुभमभून्मम । यन्मया देवकल्पस्त्वं दृष्टो दैववादसि ॥४१॥ एवमुक्तवतस्तस्य दरिद्रस्य रघूद्वहः । रत्नस्वर्णमयं सूत्रमदत्त करुणानिधिः ॥४२॥ पतं विसृज्य ततो रामो दशाङ्गपुरमीयिवान् । चन्द्रप्रभं बहिश्चैत्ये नत्वा तत्राऽप्यवास्थित ॥४३॥ रामादेशेन सौमित्रिस्तत् प्रविश्य क्षणात् पुरम्। वज्रकर्णान्तिकेऽगच्छदलक्ष्याणां ह्यसौ स्थितिः॥४४॥ वज्रकर्ण: सदाकारं ज्ञात्वा तं नरमुत्तमम् । ऊचे महाभाग! भव भोजनातिथ्यभाग मम ॥४५॥ रामानुजोऽप्यभिदधे सकलत्रो मम प्रभुः । स्थितोऽस्ति बहिरुद्याने तमादौ भोजयाम्यहम् ॥४६॥ तत: सौमित्रिणा सार्धं वज्रकर्णो महीपतिः। भूयिष्ठव्यञ्जनं भोज्यमुपराममनाययत् ॥४७॥ भुक्तोत्तरे चाऽनुशिष्य रामेण प्रेषितो ययौ।लक्ष्मणोऽवन्तिनृपतिं जगादेति च सौष्ठवी॥४८॥ राजा दाशरथिर्दासीकृताशेषमहीपतिः। विरोधं वज्रकर्णेन भरतस्ते निषेधति॥४९॥ सिंहोदरोऽपि प्रत्यूचे भृत्यानां भरतोऽपि हि। भक्तानामेव कुरुते प्रसादं नाऽन्यथा पुनः॥५०॥ अयं पुनर्वज्रकर्णो मत्सामन्तो दुराशयः। न मां नमति तेनाऽस्य प्रसीदामि कथं ? वद ॥५१॥ भूयोऽपि लक्ष्मणोऽवोचन्नाऽसावविनयी त्वयि । अस्याऽप्रणामसन्धा हि जज्ञे धर्मानुपरोधतः ॥५२।। मा कुपो वज्रकर्णाय मान्यं भरतशासनम् । आसमुद्रान्तमेदिन्या भरतः शासिता यतः ॥५३।। क्रुद्धः सिंहोदरो स्माऽऽह को नाम भरतो नृपः । यो वज्रकर्णगृह्यः सन् वातूलो मां वदत्यदः ॥५४॥ कोपारुणाक्ष: सौमित्रि: स्फुरदोष्ठदलोऽवदत् । रे न जानासि भरतं ? ज्ञापयाम्येष मङ्गु तम् ॥५५।। उत्तिष्ठस्व युधे सर्वात्मना संवर्मितो भव। न भवस्येष गोधेव मैद्भुजाशनिताडितः ॥५६॥ सिंहोदर: ससैन्योऽथ सौमित्रिं हन्तुमुद्यतः । बाल: परिस्प्रेष्टुमिव भस्मच्छन्नं हुताशनम् ॥५७।। लक्ष्मणोऽपि गजालानं भुजेनोन्मूल्य नालवत् । विद्विषस्ताडयामासोदेस्तदण्ड इवाऽन्तकः ॥५८।। अथ सौमित्रिरुत्पत्य सिंहोदरमभि स्थितम् । तद्वाससा पशुमिवाऽबध्नात् कण्ठे महाभुजः ।।५९|| साँश्चर्यं पश्यतां तत्र दशाङ्गपुरवासिनाम् । तं निन्ये गामिवाऽऽकृष्य लक्ष्मणो रामसन्निधौ ॥६०।। दृष्ट्वा सिंहोदरो रामं नत्वा चेदमभाषत । न ज्ञातस्त्वमिहाऽऽयातो मया रघुकुलोद्वह! ॥६१॥ अथवा किमिदं देव! मत्परीक्षाकृते कृतम् ? । कृतं न: प्राणितेनाऽपि यूयं छलपरा यदि ॥६२॥ क्षमस्वाऽज्ञानदोषं मे यत् कर्तव्यं तदादिश । भृत्ये कोप: शिक्षामात्रकृते शिष्ये गरोरिव ॥६३॥ १. क्षणाच्च रुरुधे खं.१-२, ला., कां. ला. ।। २. चुम्बितोऽस्मि खं.१॥३. मया खं.१॥ ४. गृहाण ॥५. स्वीकृतवान् ॥६. देशश्च मु. खं.१-२, पाता. ला.प्रभृतिषु ।। ७. नष्टोऽस्मिन् राजविग्रहे मु.॥८. विड्वर:-विप्लवः ॥ ९. देवतुल्यः ॥१०. दैववशादपि पाता. ।। ११. रामः ।। १३. हारम् ।। १४. स्थित: रसंपा. ॥ १४. स्वैरविहारिणामियं स्थिति:-मर्यादा प्रकृ तिर्वा ॥ १५. भूयिष्ठानि-बहुतराणि व्यञ्जनानि शाकादीनि यस्मिंस्तत् ।। १६. सौष्ठवंभद्रत्वमस्याऽस्ति ॥१७. निषेधते ला.॥१८. भक्तानामेवभृत्यानां उपरि भरतः प्रसादं कुरुते इत्यर्थः॥१९. प्रणामाकरणप्रतिज्ञा ॥२०. मा कुप्यो वज्रकोऽयं कां.ला. मु.॥२१. यत: ता. ॥२२. वज्रकर्णस्य पक्षपाती; वज्रकर्णहृद्यः खं.१-२॥२३. मम भुजा एव अशनिवजं, तेन ताडितः ।। २४. ०स्पष्टुं रसंपा, ॥ २५. गजबन्धनस्तम्भम् ।। २६. ऊ/कृतदण्डः ।। २७. आश्चर्य मु.॥ २८. जीवितेनाऽपि॥