Disclaimer: This translation does not guarantee complete accuracy, please confirm with the original page text.
344)
**Sarvarthasiddha**
[9118 § 855
'Yayakhyatam' or 'Yathaatmasvabhavo'avasthitastathaivaakhyatatvat. 'Iti' shabda parisamaptau drashtavyaha. Tato yathaakhyatacharitrasakalakarmakshayaparisamaptribhavatiti jnapyate. Samayikaadinaamanupurvavachanmuttarottaraguṇaprakarsha ' khyapanartham kriyate.
8855. Aaha, uktam charitram. Tadanantare muddishttam yat 'tapasā nirjarā ca' iti tasya edānīm isalie use athākhyāt कहते हैं. 'Ath' shabda 'anantare' arthavarti hone se samasat mohaniya karmake kshaya ya upashamake anantar vah aavirbhut hota hai yah ukt kathankā tatparya hai. Athava is charitrakā ek nāma yathākhyāt bhi hai. Jis prakar ātmākā svabhāv avasthit hai usi prakar yah kahā gayā hai, isalie ise yathākhyāt कहते हैं. Sūtramen āyā huā 'iti' shabda parisamapti arth men jānana chahie. Isalie isase yathākhyāt charitra se samasat karmoke kshayaki parisamapti hoti hai yah jānā jātā hai. Uttaroत्तर गुणोंke prakarshakā khyapan karneke lie samayik, chhedosthāpanā ityadi kramese inakā nāmnirdesh kiyā hai.
Visheshārtha-charitra yah ek prakarakā hokar bhi usake panch bhed vivakshavisheshse kiye gaye hain. Samayik men sarvasavadyaki nivrittirūp parināma ki mukhyatā hai. Chhedopasthāpanā men charitra lagane vāle doshonke parimārjanaki mukhyatā hai. Parihārvisuddhi charitra aise sanayatke hotā hai jat tis varshatak grihasth avasthā men sukhapūrvak bitakar sanayat hone par tirthankar pādamūlaki paricharyā karte hue āth varshatak pratyākhyānapūrv kā adhyayan kartā hai. Yah jantuonki raksha kaise karni chahie, ve kis dravyake nimittse kis kshetra aur kis kālmen visheshatah utpann hote hain, jīvonki yoni aur janm kitne prakar ke hote hain ityadi bātonko bhale prakar jānata hai. Yah pramādarahit, mahābalashāli, karmoki mahānirjarā karne vāla aur ati 'dushkar charyākā anusthān karne vāla hotā hai. Tatha yah tinon sandhyākālonko chhoḍakar do kos gaman karne vāla hotā hai. In sab kāranon se is sanayatke aiso samarthya utpann hoti hai jiske balase yah anya jīvonko bādha pahunchāye binā charyā karnemen samarth hotā hai. Sūkshmasāmprāya aur yathākhyāt charitrakā arth spasht hi hai. Is prakar vivakshabhedse ek charitra panch prakarakā kahā gayā hai.
Inse se samayik aur chhedopasthāpanāki jghanya visuddhilabbdhi sabase alp hoti hai. Isase parihārvisuddhi charitrakī jghanya visuddhilabbdhi anantguṇī hoti hai. Isase isiki utkrisht visuddhilabbdhi anantguṇī hoti hai. Isase samayik aur chhedopasthāpanāki utkrisht visuddhilabbdhi anantguṇī hoti hai. Isase sūkshmasāmprāya charitrakī jghanya visuddhilabbdhi anantguṇī hain. Isase isaki utkrisht visuddhilabbdhi anantguṇī hoti hai. Isase yathākhyāt charitrakī visuddhilabbdhi ek prakaraki hokar bhi anantguṇī hoti hai. Yahi kāran hai ki sūtramen samayik chhedopasthāpanā ityadi kramese in panchonka nāmnirdesh kiyā hai. Pahale das prakarke dharmakā nirdesh karte samay sanayamdharma kah āye hain, isalie charitrakā antarbhāv usamen ho jāneke kāran yahān isakā alag se kathana karneki āvashyakta nahin hoti fir bhi samasat karmakā kshaya charitra se hota hai yah dikhāneke lie yahān charitrakā prithak rūpse vyākhyān kiyā hai.
8855. Kahte hain, charitrakā kathana kiyā. Sanvarake hetuon kā nirdesh karneke bād 'tapasā nirjarā ca' yah sūtra kahā hai, isalie yahān tapkā vidhān karana chahie, atah yahān 1. - karshajñāpanārtham mu. 1