Page Text
________________
____10
मनःपर्यवज्ञानस्य भेदाः ]
श्रीदेवबाचकविरचितं नन्दिसूत्रम् । अब्भहियतराए जाणति पासति। खेत्तओ णं उज्जुमती अहे जाव इमीसे रयणप्पभाए पुढवीए उवरिमहेट्ठिल्लाइं खुड्डागपयराइं उड्ढे जाव जोतिसस्स उवरिमतले तिरियं जाव अंतोमणुस्सखित्ते अड्वाइज्जेसु दीव-समुद्देसु सण्णीणं पंचेंदियाणं पज्जत्तगाणं मणोगते भावे जाणइ पासइ, तं चेव विउलमती अड्डाइज्जेहिं अंगुलेहिं अब्भहियतरागं विउलतरागं विसुद्धतरागं वितिमिरतरागं खेत्तं जाणति पासति। कालओ णं उज्जमती जहण्णेणं पलिओ- 5 वमस्स असंखेज्जतिभागं उक्कोसेणं पि पलिओवमस्स असंखेज्जतिभागं अतीयमणागयं वा कालं जाणति पासति, तं चेव विउलमती अब्भहियतरागं विउलतरागं विसुद्धतरागं वितिमिस्तरागं जाणइ पासइ । भावओ णं उज्जुमती अणते भावे जाणइ पासइ सव्वमावाणं अणंतभागं जाणइ पासइ, तं चेव विउलमती अब्भहियतरागं विउलतरागं विसुद्धतरागं वितिमिरतरागं जाणइ पासइ ।
३२.तं समासतो इत्यादि । तत् समासतश्चतुर्विधं प्रज्ञप्तम् , तद्यथा-द्रव्यतः १ क्षेत्रतः २ कालतो ३भावतः४। तत्र द्रव्यतः “णं" इति पूर्ववत्, ऋजुमतिः 'अनन्तान्' अपरिमितान् 'अनन्तप्रदेशकान्' अनन्तपरमाण्वात्मकानित्यर्थः, 'स्कधान्' विशिष्टैकपरिणामपरिणतान् सञ्जिभिः पञ्चेन्द्रियैः पर्याप्तकैरर्द्धतृतीयद्वीप-समुद्रान्तर्वतिभिर्मनस्त्वेन परिणामितानित्यर्थः, 'जानीते' इति मनःपर्यायज्ञानावरणक्षयोपशमस्य पटुत्वात् साक्षात्कारेण विशेषभूयिष्ठपरिच्छेदाजानीत इत्युच्यते । तदालोचितं पुनरर्थ घटादिलक्षणमध्यक्षतो न जानाति, किन्तु तत्परिणामान्यथाऽनुपपत्त्या- 15 ऽनुमानतः पश्यतीत्युच्यते । उक्तं च भाष्यकारेण-"जाणति बज्झेऽणुमाणाओ" [विशेषा. गा. ८१४] त्ति । इत्यं चैतदङ्गीकर्तव्यम् , यतो मूर्त्तद्रव्यालम्बनमेवेदम् , मन्तारस्त्वमूर्तमपि धर्मास्तिकायादिकं मन्येरन् , न च तदनेन साक्षात्कत्तुं शक्यते । तथा चतुर्विधं च चक्षुर्दर्शनादि दर्शनमुक्तम् , अतो भिन्नालम्बनमेवेदमवसेयम् , तत्र च दर्शनसम्भवात् पश्यतीत्यपि न दुष्टम् , एकप्रमात्रपेक्षया तदनन्तरभावित्वाच्चोपन्यस्तमिति । ओघतो वा एकविधक्षयोपशमलब्धौ विविधोपयोगसम्भवाद् विशेष-सामान्यार्थापेक्षया जानाति पश्यति चेत्यदुष्टमित्यलं विस्तरेण । तानेव 20 वेपलमतिः अभ्यधिकतरान स्कन्धान द्रव्यार्थतया वर्णादिभिश्च जानाति पश्यति च। क्षेत्रत ऋजमतिः अधो यावदस्या रत्नप्रभायाः पृथिव्या उपरिमाधस्त्यानि क्षुल्लकातराणीति । क्षुल्लकप्रतरपरिज्ञानार्थमिमं पण्णविज्जति
तिरियलोकस्स उड्ढा-ऽहमहारसजोयणसतियस्स बहुमज्झे एत्थ असंखेजंगुलभागमेत्ता लोगागासपतराअलोगेण संवेढिया सव्वखुड्डगतरा खुड्डागपतर त्ति भन्नंति, ते य सबतो रज्जुप्पमाणा। तेसिं [जे] बहुमज्झे दो खुड्डागपतरा तेसिं [पि] बहुमज्झे जंबुद्दीवे रयणप्पभपुढवीबहुसमभूमिभागे मंदरस्स बहुमज्झे एत्थऽटुपएसो रुयगो, जत्तो दिसि- 25 विदिसिविभागो पचत्तो, एवं तिरियलोयमज्झं । एयातो तिरियलोयमज्झातो रज्जुप्पमाणखुड्डागपतरेहिंतो उवरि तिरियं असंखेयंगुलभागवुड्ढी, उवरिहुत्तो वि अंगुलअसंखेयभागारोहो चेव, एवं तिरियमुवरिं च अंगुलासंखेयभागवुड्ढीए ताव लोगवुड्ढी णेयव्वा जाव उड्ढलोयमझं, ततो पुणो तेणेव कमेणं संवट्टो कायव्वो जाव उवरिमलोगंतो रज्जुप्पमाणो, तत्तो उड्ढलोगमज्झातो उवरिं हेहा य कमेण खुड्डागपतरा भाणियव्या जाव रज्जुप्पमाणा खुड्डागपयर त्ति । तिरियलोयमज्झरज्जुप्पमाणखुड्डागपतरेहितो वि हेट्ठा अंगुलस्स असंखेयभागवुड्ढी तिरियं, अहो- 30
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
| SR No. | 001441 |
| Book Title | Nandisutram |
| Original Sutra Author | Devvachak |
| Author | Punyavijay, Vasudev S Agarwal, Dalsukh Malvania |
| Publisher | Prakrit Text Society Ahmedabad |
| Publication Year | 1966 |
| Total Pages | 248 |
| Language | Prakrit, Sanskrit |
| Classification | Book_Devnagari, Philosophy, Metaphysics, & agam_nandisutra |
| File Size | 24 MB |