________________
२१२]
प्राकृतपैंगलम् वा विप्रगणश्चतुर्लध्वात्मको गणः । तत्काव्यं छन्दः । एतल्लक्षणं बुध्यस्व । यदा काव्याभिधेयमेव छन्दः क्रियते तदैव जगणस्तुतीयो भवति । लघूल्लालेन समं क्रियते तदा न नियमः । तत्र एकादशसु विश्राम इत्याशयः । दोहा छन्दः ॥
११० अथानन्तरं लघुद्वयासेनैकैकगुरुवृद्ध्या काव्यस्य पञ्चचत्वारिंशद्भेदान् दर्शयिष्यन् सर्वलघुकं शक्रनामकं वृत्तमाह
चतुरधिकाश्चत्वारिंशद्गुरव एकैकगुरुवृद्धिक्रमेण दातव्याः । यद्गुरुहीनं सर्वलघुकं तच्छकनामकं छन्दः । ततो लघुद्वयासेन एकैकगुरुवृद्ध्या नामग्रहणं कुरुत । दोहा छन्दः ।
१११ शकमुदाहरति-जहा (यथा)
कश्चिद्भक्तः शिवं प्रार्थयते-यस्य तव करे फणिपतेः शेषस्य वलय: कंकणं विलसति । तनुमध्ये वरतरुणी पार्वती विलसति । नयने अलिकस्थतार्तीयलोचनेऽनलो ज्वलति । गले च गरलं विलसति । विमल: शसी निष्कलङ्कश्चन्द्रो यस्य तव शीर्षे निवसति सुरसरिन्मन्दाकिनी शिरसि वसति । एवंविध, हे सकलजनदुरितदलनकर, शशिधर, हे हर, मम दुरितं हर । अथ च अतुलमभयवरं हसित्वा वितर । येनाहं कृतकृत्यो भवेयमिति भावः । अत्र प्रतिचरणं चतुर्विंशतिः कलाः संभूय षण्णवत्यो मात्राः ९६ ज्ञातव्याः । विरतिरेकादशे त्रयोदशे च । लघुकं शक्रनामकं छन्दः ।।
११२ पुनः सौकर्यार्थं सावधिकं भेदमाह
यथा यथा वलयो गुरुर्वर्धते तथा तथा नामानि भेदान् कुरु । शंभुमारभ्य गणभृङ्गमवधीकृत्य गणय । चतुश्चत्वारिंशन्नामानि जानीहि । दोहा छन्दः ॥
११३, ११४ नामान्येवाह-जहा (यथा)यानि गुरुवृद्ध्या नामानि तानि । कथ्यन्ते इति शेषः । यथा० गुरु ९६ लघु
शकः । ९४ लघु
शंभु । ९२ लघु
सूर्यः । ९० लघु
गण्डः । ८८ लघु
स्कन्धः । ८६ लघु
विजयः । ८४ लघु
दर्पः । ८२ लघु
तालाङ्कः । ८० लघु
समरः । ७८ लघु
सिंहः । १० गुरु ७६ लघु
शेषः । ११ गुरु ७४ लघु
उत्तेजाः । ७२ लघु
प्रतिपक्षः । ७० लघु
परिधर्मः । ६८ लघु
मरालः । ६६ लघु
मृगेन्द्रः । ६४ लघु
दण्डः । ६२ लघु
मर्कटः । ६० लघु
मदनः । महाराष्ट्र: ।
वसन्तः । २१ गुरु ५४ लघु
कण्ठः । २२ गुरु ५२ लघु
मयूरः ।
arm3w, vo
५८ लघु
५६ लघु
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
