Atmagyan ane Sadhnapath

SR No.: 001331
Original Sutra Author: N/A
Author: Amarendravijay
Publisher: Gyanjyot Foundation Mumbai
Publication Year: 1990
Total Pages: 379
Language: Gujarati
Classification: Book_Gujarati, Spiritual, & Philosophy
File Size: 16 MB

Page 67

૨૪) આત્મજ્ઞાન અને સાધનાપથ
ચિત્તને ઇન્દ્રિયોના વિષયો અને ઔદયિક ભાવોમાંથી પાછું વાળી લઈને સંકલ્પ-વિકલ્પથી મુક્ત કરી આત્મામાં લીન કરવું એ સમગ્ર વ્યવહારમાર્ગની આરાધનાનું ધ્યેય છે. આ શ્રેય દષ્ટિ સમક્ષ હોય તો સાધનામાર્ગમાં શ્રતનું સ્થાન સમજાય, અને કેટલું શ્રત મેળવવું આવશ્યક છે એ કોયડાનો ઉકેલ પણ મળી રહે. આર્ત-રૌદ્રધ્યાને ટાળી શકાય અને ધર્મશુક્લધ્યાનમાં પ્રવૃત્તિ કરી શકાય એટલું શ્રુત સાધકની પ્રાથમિક જરૂરિયાત મનાઈ છે. સાધનામાર્ગમાં શ્રતનું મહત્ત્વ અને તેની મર્યાદા
આર્ત-રૌદ્રધ્યાન જન્મે છે અને નભે છે સ્વરૂપના અજ્ઞાન અને બાહ્ય જડ જગતની આસક્તિમાંથી. પોતાને રૂચિકર પગલદ્રવ્યના સંયોગમાં સુખબુદ્ધિના કારણે, તથા પોતાનાં સુખ, સલામતી, અસ્તિત્વ એ પગલિક સામગ્રી ઉપર જ નિર્ભર છે એવા વિશ્વાસના કારણે, માણસ ગમે તે માર્ગે તે મેળવવા મથે છે, તેનો સંચય કરે છે અને તેને સદા સાચવી રાખવા કોઈ પણ અધમ પ્રવૃત્તિ કરવા તૈયાર થઈ જાય છે. એની પ્રબળ સ્વાર્થવૃત્તિ બીજા જીવોનાં સુખ-દુ:ખ પ્રત્યે એને સાવ બધિર બનાવી દે છે. પરિણામે, પોતાનું સુખ કે એનાં પોતે માનેલાં સાધનો અને બાહ્ય પરિસ્થિતિઓનાં સંરક્ષણ-સંવર્ધન અર્થે એ બીજાના પ્રાણ લેતાં પણ અચકાતો નથી. સામાન્યત: કોઈ પણ પ્રવૃત્તિની યોજના, પહેલાં મનમાં ઘડાય છે, એટલે એ દેખીતું જ છે કે પરની તીવ્ર આસક્તિથી અને સ્વાર્થવૃત્તિથી ગ્રસ્ત માનવીના ચિત્તમાં આર્ત-રૌદ્રધ્યાનનાં જાળાં સદા ગૂંથાયા જ કરતાં હોય છે; એમાંથી તે સ્વત: મુક્ત થઈ શકતો નથી.
કાળ પરિપક્વ થયે એ, સીધી કે આડકતરી રીતે, શ્રી જિનવાણી સાંભળે છે ત્યારે હિંસાદિ પાપપ્રવૃત્તિના અપાયનું તત્કાલીન નુકસાનનું અને તેનાથી બંધાતાં કર્મના કટુ ફળનું એને ભાન થાય છે, એનામાં પાપભીરુતા પ્રગટે છે, તેની સ્વાર્થવૃત્તિ મંદ પડે છે, અન્ય જીવોનાં સુખદુ:ખ પ્રત્યે એના અંતરમાં સહાનુભૂતિ જાગે છે, દયા-દાન તેના જીવનમાં
७. साधोः ... ...सम्यगभ्यस्तधर्मध्यानशुक्लध्यानयोग्यसूत्रार्थस्य...प्रागुक्तमेव ધ્યાનમ્ |
– ઉપદેશપદ, ટીકા, ગાથા ૯૭.