________________
૨૨૦ આત્મજ્ઞાન અને સાધનાપથ
કેટલાંક સાધુ-સાધ્વીના નિકટનાં પરિચિત ગૃહસ્થ ભાઈ-બહેનો વિપશ્યનાથી લાભાન્વિત બન્યાં હોય છે અને તેઓના સ્વભાવમાં તેમજ જીવનવ્યવહારમાં આવેલા શુભ પરિવર્તનના સાક્ષી એ ત્યાગીઓ રહ્યાં હોય છે; આથી, વિપશ્યનાનો અનુભવ લેવાનું મન એ ત્યાગીઓને હોય છે/એવું તેઓ કહેતાં હોય છે. એમને પૂછીએ કે “તો પછી વિપશ્યનાશિબિરોમાં જતા કેમ નથી?” તો જવાબ મળે છે કે “મન તો ઘણું થાય છે, પણ શું કરીએ? ત્યાં જવા માટે ગુરુ મહારાજની સંમતિ નથી મળતી.”
આપણે એ વિચારી ગયા છીએ કે વિપશ્યના-સાધના સાધકને અંતર્મુખ બનાવી, સમત્વનો એકડો ઘૂંટાવતી રહી, દ્રષ્ટાભાવની કેળવણી દ્વારા, કર્તા-ભોક્તાપણાની ચિરકાલીન વાસનામાંથી ક્રમશ: તેને બહાર લાવી, રાગ-દ્વેષ-મોહના સમસ્ત સંસ્કારોથી મુક્તિ અપાવતી હોવાથી, જૈનેતર પરંપરામાં રહેલી હોવા છતાં, તે સર્વજ્ઞસંમત છે. સર્વજ્ઞને જે સંમત હોય તેમાં જૈન પરંપરાના આચાર્યની/ગુરુની સંમતિ જ હોય-હોવી જોઈએ. જિનાજ્ઞાથી ગુરુની આજ્ઞા જુદી પડતી હોય તો એનાથી શું એ સૂચિત નથી જઈ જતું કે ‘ગુરુ જિનાજ્ઞાના મર્મજ્ઞ નથી’? શાસ્ત્ર ગુરુની આજ્ઞાનો મહિમા ગાયો છે, પણ સાથે એ લાલબત્તી પણ ધરી છે કે જે ‘ગુરુ'માં એ પદ માટેની આવશ્યક પાત્રતા-આત્મજ્ઞાન/અનુભવ-ન હોય તેની આજ્ઞાને ‘તહત્તવાણી’ કરતાં બેસી રહેવું એમાં જીવનની સાર્થકતા નથી; એટલું જ નહિ, “તસ નિશ્રાયે વિહારી... તે તો અનંતસંસારી રે એવા અજ્ઞાની ‘ગુરુ’ના પગ પકડી બેસી રહી જીવન વ્યતીત કરતાં ભવભ્રમણ ઘટવાને બદલે ઊલટાનું વધે છે.
""
૫૦
૫૦. (i) જિમ જિમ બહુશ્રુત, બહુ જનસમ્મત, બહુલ શિષ્યનો શેઠો રે; તિમ તમ જિનશાસનનો વૈરી જો નવિ અનુભવ નેઠો રે. શ્રીપાળ રાસ, ખંડ ૪, ઢાળ ૧૩, (ii) અજ્ઞાની નવ હોવે મહાજન, જો પણ ચલવે ટોળું, ધર્મદાસગણિ વચન વિચારી, મન નવિ કીજે ભોળું. અજ્ઞાની નિજ છંદે ચાલે, તસ નિશ્ચાયૅ વિહારી; અજ્ઞાની જે ગચ્છને ચલવે, તે તો અનંત સંસારી રે. ૩૫૦ ગાથાનું સ્તવન, ઢાળ ૧, ગાથા ૧૧, ૧૨.
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
