Atmagyan ane Sadhnapath

SR No.: 001331
Original Sutra Author: N/A
Author: Amarendravijay
Publisher: Gyanjyot Foundation Mumbai
Publication Year: 1990
Total Pages: 379
Language: Gujarati
Classification: Book_Gujarati, Spiritual, & Philosophy
File Size: 16 MB

Page 145

૧૦૨ આત્મજ્ઞાન અને સાધનાપથ પ્રવૃત્ત દેખાવા છતાં, તેના અંતરના ઊંડાણમાં તો વિષયોના એ ભોગવટાદિમાં આનંદ કરતાં બળાપો વિશેષ રહે છે; પોતે પરભાવમાં ઘસડાઇ રહ્યો છે એ ભાન અને “દેહાદિ બધું કર્યજનિત છે, ક્ષણવારનું છે, મારાથી જુદું છે' એ પ્રતીતિ – વ્યક્ત કે અવ્યક્તપણે – રહેવાથી તેનું મન વિષયોપભોગમાં કે વ્યાવહારિક અન્ય પ્રવૃત્તિઓમાં તીવ્ર રસપૂર્વક ભળતું નથી; એ પ્રવૃત્તિઓમાં એને પ્રાય: ગાઢ કર્તુત્વ-ભોકતૃત્વબુદ્ધિ રહેતી નથી. એની એ નિર્લેપ આંતરિક સ્થિતિનું ચિત્ર અંશે હોય ઇંહા અવિનાશી, પુદ્ગલ જાલ તમાસી’ એ પંક્તિમાં ઉપાધ્યાયજી મહારાજે ઉપસાવ્યું છે.
ક્ષાયિક સમ્યગ્દષ્ટિની સર્વ પ્રવૃત્તિ-અર્થાર્જન અને કુટુંબચિંતા સુધ્ધાંને શાસ્ત્ર યોગરૂપ અર્થાત્ મોક્ષસાધક કહી છે. આ હકીકત પણ એ વાતનો નિર્દેશ આપે છે કે તે બધું જ સાક્ષીભાવે કરતો હોય છે. ભગવદ્ગીતા જે નિષ્કામ કર્મની વાત કરે છે તે આ ભૂમિકાએ ઘટે છે. એની પહેલાં એ અભ્યાસરૂપે હોઈ શકે. નિષ્કામ કર્મની જેમ, સાક્ષીભાવ પણ આ ભૂમિકાએ જ સહજ હોય છે. તે પૂર્વે સાક્ષીભાવનો અભ્યાસ હોઈ શકે છે, કારણ કે બીજ વિના ફળ આવતું નથી. કોઈ પણ ગુણબીજ અભ્યાસ દ્રારા ક્રમશ: વિકસીને પૂર્ણતાએ પહોંચે છે. શ્રી પંચસૂત્ર નામના નાનકડા પણ અર્થગંભીર ગ્રંથના પૂર્વધર કર્તાએ શ્રાવકધર્મના આચારનું નિરૂપણ કરતાં
सम्यग्दृशो विशुद्धत्वं सर्वास्वपि दशास्वतः। मृदुमध्यादिभावस्तु, क्रियावैचित्र्यतो भवेत्।।
– અધ્યાત્મસાર, આત્મનિશ્ચયાધિકાર, શ્લોક ૧૫૯-૧૫૧. ७. भिन्नग्रन्थेस्तु यत्प्रायो, मोक्षे चित्तं भवे तनुः । तस्य तत्सर्वं एवेह योगो योगो हि भावतः ॥
-- યોગબિન્દુ, શ્લોક ૨૦૩. સરખાવો :
અધ્યાત્મસાર, વૈરાગ્યસંભવ., શ્લોક ૧૫-૧૭, ૨૦, ૨૨, ૨૪, ૨૫, ૩૩. ८. मोक्षाकांक्षाऽक्षणिकचित्तस्य सम्यग्दृष्टेर्या या चेष्टा सा सा मोक्षप्राप्ति
पर्यवसानफला ... भिन्नग्रन्थेः कुटुम्बचिन्तनादिकोऽपि व्यापारो योगो निर्जराफलश्च।
– યોગબિન્દુ, ટીકા શ્લોક ૨૦૩-૪. સરખાવો : અધ્યાત્મસાર, વૈરાગ્યસંભવ૦, ૨૨-૨૫, ૩૩.