Atmagyan ane Sadhnapath

SR No.: 001331
Original Sutra Author: N/A
Author: Amarendravijay
Publisher: Gyanjyot Foundation Mumbai
Publication Year: 1990
Total Pages: 379
Language: Gujarati
Classification: Book_Gujarati, Spiritual, & Philosophy
File Size: 16 MB

Page 132

પરિશિષ્ટ : આત્મિક ગુણવિકાસની ભૂમિકાઓ ૮૯ રહેલ આત્મા આગમપ્રધાન હોય છે–અર્થાત્ મુક્તિના ઉપાયોના જ્ઞાન માટે તે શાસ્ત્ર અને ‘ગુરુ' પ્રત્યે મીટ માંડે છે; જ્યારે બીજી યોગદષ્ટિમાં આવેલો આત્મા તર્કપ્રધાન હોય છે–તત્ત્વનું અર્થાત્ બંધ અને મોક્ષના રહસ્યનું જ્ઞાન મેળવવા તે મથે છે તથા, ‘જ્ઞાન’ અને ‘ક્રિયાનું હાર્દ પામવા તે ઊંડું મંથન કરે છે. * ઉપદેશ સાંભળીને કે શાસ્ત્રો વાંચીને તે બેસી નથી રહેતો પણ તેના હાર્દ સુધી પહોચવાનો પ્રયત્ન કરે છે–તત્ત્વગષણા કરે છે–સત્ય પામવા તે જાતે વ્યાપક ખોજ આદરે છે. અહીં એને શબ્દની / શાસ્ત્રની અને બુદ્ધિની તર્કની મર્યાદા સમજાઈ જાય છે. આથી, શાસ્ત્રજ્ઞાન વધવા છતાં તે વિનમ્ર બને છે અને પોતાના જ્ઞાનનું કે બુદ્ધિનું જરાયે ગુમાન ન રાખતાં, સાધનામાર્ગે આત્મજ્ઞ સંતોના માર્ગદર્શનને તે સ્વીકાર્ય અને આદેય ગણે છે. “શાસ્ત્ર ઘણાં મતિ થોડલી, શિષ્ટ કહે તે પ્રમાણ.” એ સમજ એના અંતરમાં પ્રગટી ચૂકી હોય છે.
મોક્ષમાર્ગનું હાર્દ માત્ર શ્રવણ-વાચન-શાસ્ત્રાધ્યયન વડે નહિ પણ આંતરવિશુદ્ધિ અને સાધના વડે જ પ્રાપ્ય છે એ તથ્ય આ ભૂમિકાસ્થિત મુમુક્ષુના અંતરે વસી ગયું હોવાથી, ધાનાદિ અંતરંગ યોગસાધના–જે આચાર્યાદિની પ્રમુખ સાધના મનાઇ છે–વિશે તેને અનહદ જિજ્ઞાસા રહે છે;" સાથોસાથ, તેની પોતાની ધર્મપ્રવૃત્તિમાં રહેતી ન્યૂનતાને ખલના તેને ખૂબ ખટકે છે. આમ છતાં, યમ-નિયમપૂર્વક પવિત્ર જીવન જીવવા માટે પોતે યથાશક્તિ યત્નશીલ રહ્યો હોવાથી, પોતાનું ભાવિ કલ્યાણપ્રદ જ હોવાનો વિશ્વાસ એને રહે છે; ફલત: ભવનો વધુ પડતો ભય/ ફફડાટ તેને રહેતો નથી." વળી, તે પોતાની ભૂમિકાનું તટસ્થ રહી મૂલ્યાંકન કરે છે અને પોતામાં ન હોય એ ગુણ હોવાનો ખોટો ડોળ કરતો નથી.
– ત્રીજી યોગદષ્ટિ
તત્ત્વ શું છે તે સમજવાની અદમ્ય તૃષા, ધર્મપ્રવૃત્તિ ઝટઝટ પતાવી દેવાની મનોવૃત્તિનો અભાવ અને, અસત્ તૃષ્ણાની નિવૃત્તિના કારણે આસનની સ્થિરતા – આ છે ત્રીજી દૃષ્ટિમાં રહેલ મહાનુભાવોની ઓળખ આપતાં પ્રમુખ સદ્ગણો.
૧૨. દ્વાત્રિશત્ દ્વાત્રિશિકા, દ્વા. ૧૪, શ્લોક ૯, ૧૩. ૧૩. યોગદષ્ટિ, શ્લોક ૪૮. ૧૪. એજન, શ્લોક ૪૬. ૧૫. એજન, શ્લોક ૪૫.