Page Text
________________
તત્ત્વવિચાર વેબરે એ શોધ કરી કે જૈનધર્મ બૌદ્ધધર્મની એક શાખા માત્ર છે. પ્રો. યાકોબીએ આ બન્ને માન્યતાઓનું ખંડન કરતાં એ સિદ્ધ કર્યું કે જૈન અને બૌદ્ધ બન્ને સંપ્રદાયો સ્વતન્નછે, એટલું જ નહિ પણ જૈન સંપ્રદાય બૌદ્ધ સંપ્રદાયથી વધુ પ્રાચીન છે. જ્ઞાતૃપુત્ર મહાવીર તો સંપ્રદાયના અંતિમ તીર્થકર માત્ર છે. આમ જૈન પરંપરાના સ્વતન્ત્ર અસ્તિત્વનો સ્વીકાર કરવામાં હવે કોઈને આપત્તિ રહી નથી. એટલું જ નહિ પણ ઐતિહાસિક સામગ્રીના આધારે તો એ પણ સિદ્ધ કરી શકાય છે કે બૌદ્ધ પરંપરા ઉપર જૈન પરંપરાનો પૂરો પ્રભાવ છે. જે હો તે, જૈન પરંપરાનું સ્વતંત્ર અસ્તિત્વ છે એ નિર્વિવાદ સત્ય છે, તથા આ પરંપરાનો ભારતીય જીવનના પ્રત્યેક ક્ષેત્રમાં પ્રભાવ છે. આચાર અને વિચાર બન્ને પર તેની અમીટ છાપ છે. હવે આપણે એ જોવાનો પ્રયત્ન કરીશું કે જૈન પરંપરાના આચાર અને વિચારનો મૂળ પાયો શું છે. જૈન પરંપરામાન્ય આચાર અને વિચારના મૌલિક સિદ્ધાન્તો કયા છે. કયા સિદ્ધાન્તો પર જૈનાચાર અને જૈન વિચાર ખડા છે.
જૈનાચારનો મૂળ પાયો જ અહિંસા છે. અહિંસાનું જેટલું સૂક્ષ્મ વિવેચન જૈન પરંપરામાં મળે છે તેટલું ભાગ્યે જ કોઈ અન્ય પરંપરામાં હશે. પ્રત્યેક આત્મા, ભલે તે પૃથ્વીકાયિક હો, ભલે તે જલકાયિક હોય, ભલે તે કીટયા પતંગનો હોય, કે પછી ભલે તે માનવનો હોય, તાત્ત્વિક દષ્ટિએ તેમાં કોઈ જ ભેદ નથી. જૈન દૃષ્ટિનો આ સામ્યવાદ ભારતીય સંસ્કૃતિ માટે ગૌરવની ચીજ છે. આ સામ્યવાદના આધારે જૈન પરંપરા ઘોષણા કરે છે કે બધા જીવો જીવવા ઇચ્છે છે. હકીકતમાં, કોઈ જીવ મરવા ઇચ્છતો નથી. તેથી આપણું એ કર્તવ્ય છે કે આપણે મનથી પણ કોઈનો વધ કરવાનું ન વિચારીએ. શરીર વડે કોઈની હત્યા કરવી એ તો પાપ છે જ, પરંતુ મનથી તદ્વિષયક સંકલ્પ કરવો એ પણ પાપ છે. મનથી, વચનથી કે કાયાથી કોઈ પણ જીવને સંતાપ ન આપવો, તેનો વધ ન કરવો, તેને પીડા ન પહોંચાડવી–એ જ સાચી અહિંસા છે. વનસ્પતિથી શરૂ કરીને માનવ સુધીની અહિંસાની આ વાત જૈન પરંપરાનું વિશિષ્ટ પ્રદાન છે. વિચારોમાં એક આત્માનો – એક બ્રહ્મનો – આદર્શ અન્યત્ર પણ મળી શકે છે પરંતુ આચાર પર જેટલો ભાર જૈન પરંપરાએ આપ્યો છે તેટલો ભાર અન્યત્ર મળી શકતો નથી. આચારવિષયક અહિંસાનો આ ઉત્કર્ષ એ તો જૈન પરંપરાનું પોતાનું આગવું પ્રદાન છે, જે આજ પણ અધિકાંશ ભારતીય જનતાના જીવનમાં વિદ્યમાન છે. જૈન પરંપરાના અનુયાયી તો આનાથી પૂરેપૂરા પ્રભાવિત છે જ, એમાં કોઈ સંશય નથી..
4. Sacred Books of the East, Vol. XXII, Introduction, pp. 18-19. ૨. આચારાંગ, ૧.૧.૬. ૩. એજન, ૧.૪.૧.
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
| SR No. | 001321 |
| Book Title | Jain Dharma Darshan Jain History Series 11 |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Mohanlal Mehta |
| Publisher | 108 jain Tirth Darshan Trust |
| Publication Year | 2005 |
| Total Pages | 444 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Book_Gujarati, Philosophy, Nyay, History, Karma, & Achar |
| File Size | 24 MB |