Jain Dharma Darshan Jain History Series 11

SR No.: 001321
Original Sutra Author: N/A
Author: Mohanlal Mehta
Publisher: 108 jain Tirth Darshan Trust
Publication Year: 2005
Total Pages: 444
Language: Gujarati
Classification: Book_Gujarati, Philosophy, Nyay, History, Karma, & Achar
File Size: 24 MB

Page 176

૧૫૨
જૈન ધર્મ-દર્શન જમ્બુદ્વીપથી બમણો છે. ધાતકીખંડનો વિસ્તાર લવણસમુદ્રથી બમણો છે. આ પ્રમાણે ક્રમશ: બમણો બમણો થતો થતો અન્તિમ દ્વીપ–સ્વયંભૂરમણદ્વીપથી બમણો અત્તિમ સમુદ્ર–સ્વયંભૂરમણસમુદ્રનો વિસ્તાર થાય છે. જમ્બુદ્વીપ લવણસમુદ્રથી વેષ્ટિત છે, લવણસમુદ્ર ધાતકીખંડથી, ધાતકીખંડ કાલોદધિથી, કાલોદધિ પુષ્કરવરદ્વીપથી તથા પુષ્કરવરદ્વીપ પુષ્કરવરસમુદ્રથી વેષ્ટિત છે. આ ક્રમ અન્ત સુધી અર્થાત્ સ્વયંભૂરમણસમુદ્ર સુધી ચાલે છે. જમ્બુદ્વીપ થાળી જેવો ગોળ છે તથા બીજા દ્વીપ-સમુદ્ર બંગડી જેવા આકારવાળા છે અર્થાત્ વલયાકાર છે.'
જબૂદ્વીપની મધ્યમાં મેરુપર્વત છે. મેરની ઊંચાઈ ૧,૦૦,૦૦૦યોજન છે. તેમાંથી ૧000 યોજન પ્રમાણ ભાગ ભૂમિની નીચે તથા ૯૯,000 યોજન પ્રમાણ ભાગભૂમિની ઉપર છે. ભૂમિની અંદરના ભાગની લંબાઈ-પહોળાઈસર્વત્ર ૧૦,૦૦૦યોજનપ્રમાણ છે. બહારના ભાગનો ઉપરનો અંશ, જ્યાંથી શિખર નીકળે છે, ૧૦૦૦યોજન લાંબોપહોળો છે. મેચના ત્રણ કાંડ છે: પ્રથમ કાંડ ૧૦૦૦યોજનપ્રમાણ (જે જમીનમાં છે), બીજો કાંડ ૬૩૦૦૦યોજનપ્રમાણ તથા તૃતીય કાંડ ૩૬,000 યોજન પ્રમાણ છે. પ્રથમ કાંડમાં માટી, કાંકરા વગેરેની, બીજામાં ચાંદી, સ્ફટિક વગેરેની અને ત્રીજા કાંડમાં સુવર્ણની પ્રચુરતા છે. લાખ યોજનની ઊંચાઈ પછી મેર પર્વત ઉપર એક શિખર છે જે ૪૦ યોજન ઊંચું છે. આ શિખર મૂળમાં ૧૨ યોજન, મધ્યમાં ૮ યોજન તથા ઉપર ૪ યોજન લાંબુ-પહોળું છે.
જમ્બુદ્વીપ સાત ખંડોમાં વિભક્ત છે. આ ખંડો વર્ષ અથવા ક્ષેત્ર કહેવાય છે. તેમનાં નામ છે – ભરત, હૈમવત, હરિ, વિદેહ, રમ્યક, હૈરણ્યવત અને ઐરાવત. આ ક્ષેત્રોને જુદા પાડતા પૂર્વ-પશ્ચિમ પથરાયેલા લાંબા છ પર્વતો છે જે વર્ષધર કહેવાય છે. તેમનાં નામ છે-હિમવાનું, મહાહિમવાનું, નિષધ, નીલ, રુક્ષ્મી અને શિખરી. ભરત અને હૈમવતની વચ્ચે હિમવાનું છે, હૈમવત અને હરિ વચ્ચે મહાહિમવાનું છે, હરિ અને વિદેહની વચ્ચે નિષધ છે, વિદેહ અને રમ્યક વચ્ચે નીલ છે, રમ્યક અને હૈરણ્યવત વચ્ચે રુક્ષ્મી છે તથા હૈરણ્યવત અને ઐરાવત વચ્ચે શિખરી પર્વત છે. વિદેહક્ષેત્ર આ બધાની વચ્ચે છે, તેથી મેરુ પર્વત વિદેહની બરાબર મધ્યમાં સ્થિત છે.
ભરતક્ષેત્રની ઉત્તર સીમા પર રહેલા હિમવાન પર્વતના બન્ને છેડા પૂર્વ-પશ્ચિમમાં ૧. તત્ત્વાર્થસૂત્ર, ૩.૭-૮ અને સ્વપજ્ઞ ભાષ્ય વગેરે. ૨. તત્ત્વાર્થસૂત્ર, ૩.૯ અને સર્વાર્થસિદ્ધિ વગેરે ટીકાઓ. ૩. તત્ત્વાર્થસૂત્ર, ૩.૧૦-૧૧.