Page Text
________________
તુલનાત્મક દાર્શનિક ટિપ્પણ
૩૩૩ એનાથનુમાન પ્રમાણમડુપેયમ્ ! સાંખ્યતત્ત્વકૌમુદી, કારિકા પ.
પ્ર. ૮૨ “મર્થસ્થા સંભવે' – તુલના – તત્ત્વસંગ્રહપંજિકા, પૃ. ૭૭પ. વિધિવિવેક ન્યાયકણિકા, પૃ. ૧૬૩. સિદ્ધિવિનિશ્ચયટીકા લિખિત પૃ. ૧૫૫ A. અષ્ટસહસ્ત્રી, પૃ. ૧૧૫. સન્મતિટીકા, પૃ. ૧૭, ૭૩, ૫૫૫. ન્યાયવિનિશ્ચયટીકા લિખિત, પૃ. ૯ A.
. ૮૪ માવામાવા' – અભાવપ્રમાણના પૃથફ અસ્તિત્વનો વાદ બહુ પુરાણો જણાય છે કારણ કે ન્યાયસૂત્ર અને તેની પછીના બધા દાર્શનિક ગ્રંથોમાં તો તેનું ખંડન મળે જ છે પરંતુ અધિક પ્રાચીન મનાતા કણાદસૂત્રમાં પણ પ્રશસ્તપાદની વ્યાખ્યા અનુસાર તેના ખંડનનું સૂચન છે.
વિચાર કરવાથી જણાય છે કે આ પૃથફ અભાવપ્રમાણવાદ મૂળમાં મીમાંસક પરંપરાનો જ હોવો જોઈએ. બીજી બધી દાર્શનિક પરંપરાઓ તે વાદની વિરુદ્ધ છે. કદાચ આ વિરોધની અસર મીમાંસક પરંપરાને પણ થઈ અને પરિણામે પ્રભાકર એ વાદ સાથે સમ્મત ન રહ્યા.“એવી સ્થિતિમાં પણ કુમારિલે તે વાદનું સમર્થન કરવામાં બહુ જોર લગાવ્યું અને બધા તત્કાલીન વિરોધીઓનો સામનો કર્યો. પ્રસ્તુત સૂત્રના વિવેચનનું ન્યાયાવતારટીકા (પૃ.૨૧) સાથે ઘણું બધું શબ્દસામ્ય છે.
અ.૧. આ.૧. સૂત્ર ૧૩-૧૪. પૃ. ૮૭-૮૯. પ્રત્યક્ષના સ્વરૂપ અંગે સામાન્યતઃ ત્રણ પરંપરા છે. બૌદ્ધ પરંપરા નિર્વિકલ્પકને જ પ્રત્યક્ષ માને છે. ન્યાય-વૈશેષિક ૧. ન્યાયસૂત્ર, ૨.૨.૨. २. अभावोऽपि अनुमानमेव यथोत्पन्नं कार्य कारणसद्भावे लिङ्गम् एवमनुत्पन्नं कार्य कारणासद्भावे • નિમ્ પ્રશસ્તપાદભાષ્ય, પૃ. ૨૨૫. વૈશેષિકસૂત્ર, ૯.૨.૫. ૩. શાબરભાષ્ય, ૧.૧.૫.
अस्ति चेयं प्रसिद्धिर्मीमांसकानां षष्ठं किलेदं प्रमाणमिति... केयं तर्हि प्रसिद्धिः ? પ્રસિદ્ધિર્વ યક્ષપ્રસિદ્ધિવત્ બૃહતી, પૃ. ૧૨૦. “ઃ તાવત્ વિનીમાં પ્રમાણ ન્યત્વે
મચને તતશ વયે િ: " બૃહતપંચિકા, પૃ. ૧૨૩. પ્રકરણપંચિકા, પૃ. ૧૧૮-૧૨૫ ૫. “અમાવો વા પ્રમાનેન સ્વાનુરૂપે મીયતે પ્રમેયત્વીથા માવતમીદ્ધાવાત્માતૃથ ||
શ્લોકવાર્તિક, અભાવ શ્લોક પપ. ૬. “પ્રત્યક્ષ ત્વનાપોઢ નામનાત્યાયસંયુતમ્ I પ્રમાણસમુચ્ચય, ૧.૩. ન્યાયપ્રવેશ, પૃ.૭.
ન્યાયબિન્દુ, ૧.૪. ७. "इह द्वयी प्रत्यक्षजाति: अविकल्पिका सविकल्पिका चेति । तत्र उभयी इन्द्रियार्थसनिकर्षोत्पन्नं
ज्ञानमव्यभिचारीति लक्षणेन संगृहीतापि स्वशब्देन उपात्ता तत्र विप्रतिपत्तेः । तत्र अविकल्पिकायाः પમ્ અપશ્યમિતિ વિ~િાથા વ્યવસાયાત્મતિ | તાત્પર્યટીકા, પૃ. ૧૨૫, પ્રશસ્તપાદભાષ્ય, પૃ. ૧૮૬-૧૮૮.
Jain Edition International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
| SR No. | 001320 |
| Book Title | Pramanmimansa Jain History Series 10 |
| Original Sutra Author | Hemchandracharya |
| Author | Nagin J Shah, Ramniklal M Shah |
| Publisher | 108 jain Tirth Darshan Trust |
| Publication Year | 2006 |
| Total Pages | 610 |
| Language | Gujarati, Sanskrit |
| Classification | Book_Gujarati & Nyay |
| File Size | 11 MB |