________________
૨૬૬
જેન કાવ્યસાહિત્ય
છે. તે ઉપરાંત લૌકિક કથાઓને ધર્મકથાના રૂપમાં પરિવર્તિત કરવા માટે તેમનામાં જ્યાંત્યાં ફેરફારો કરી કલ્પિત ધર્મકથાસાહિત્યનું સર્જન કરવામાં આવ્યું છે.
ધર્મકથાસાહિત્યની સ્વતંત્ર રચનાઓને આપણે ભિન્ન ભિન્ન શૈલીઓમાં દેખીએ છીએ. વ્યક્તિગત રચનાઓનો પરિચય સાથે આ શૈલીઓનો નિર્દેશ અમે કર્યો છે. તેમની અન્ય વિશેષતાઓને દર્શાવવાથી ગ્રન્થનું કલેવર વધી જવાનો ભય છે, તેથી જયાં જેની આવશ્યકતા જણાશે ત્યાં તેનો નિર્દેશ માત્ર કરવામાં આવશે.
સ્વતંત્ર રચનાઓના વર્ણનક્રમમાં અમે એક સુવિધાજનક વર્ગીકરણનું અવલંબન લીધું છે, તેને વૈજ્ઞાનિક યા આલોચનાત્મક વર્ગીકરણ ન કહી શકાય. ક્યાંક અમે ઘટનાઓ યા કથાસૂત્રનું એકસરખું અનુસરણ કરનારી રચનાઓનો એક સ્થાને પરિચય આપ્યો છે તો ક્યાંક એકસરખો કલ્પનાબમ્પ (motir) ધરાવતી કૃતિઓનું, ક્યાંક પુરુષપ્રધાન કથાઓનું તો ક્યાંક સ્ત્રીપ્રધાન કથાઓનું વિવરણ એક સ્થાને રજૂ કર્યું છે. વળી, તીર્થો, પર્વો અને સ્તોત્રોનું માહાભ્ય પ્રગટ કરનારી કથાઓનો પરિચય પણ એક ક્રમમાં દેવાનો પ્રયાસ કર્યો છે. અત્તે અભુતકથાઓ, મુગ્ધકથાઓ અને પ્રાણિકથાઓ રૂપી નીતિસંબંધી કથાઓ ઉપર જૈન કથાકારોની સફળ રચનાઓનો પરિચય આપ્યો છે. પુરુષપાત્રપ્રધાન પ્રમુખ રચનાઓ
સમરાઈકહા – ધર્મકથાની સાથે સાથે આ એક પ્રાકૃત ભાષાની વિશાળ કૃતિ છે. આમાં ૯ પ્રકરણો છે, તેમનાં નામો ભવનામો ઉપરથી રાખવામાં આવ્યાં
૧. જિનરત્નકોશ, પૃ. ૪૧૯; બિબ્લિયોથેકા ઈન્ડિકા સિરિઝ, કલકત્તા, ૧૯ર૬; વિન્ટરનિટ્સ, હિસ્ટ્રી ઓફ ઈન્ડિયન લિટરેચર, ભાગ ૨, પૃ. ૫૨૩-પર૫; સંસ્કૃત છાયા સાથે બે ભાગોમાં ક્રમશઃ ૧૯૩૮ અને ૧૯૪૨માં અમદાવાદથી પ્રકાશિત; ભવ ૧, ૨, ૬, મધુસૂદન મોદી, અંગ્રેજી અનુવાદ અને ભૂમિકા, અમદાવાદ, સન્ ૧૯૩૩૩૬; ભવ ૨, ગોરેકૃત અંગ્રેજી ભૂમિકા, અનુવાદ સાથે, પૂના, ૧૯૫૫; આના ઉપર પદ્મવિજયે નવ ખંડો અને ગેય ઢાળોમાં સં.૧૮૩૯-૪૨માં ગુજરાતી રાસ લખ્યો છે; તેના ઉપર શિવજી દેવસી શાહે નવલકથા લખી છે જેને મેઘજી હીરજીએ મુંબઈથી પ્રકાશિત કરી છે; બીજી નવલકથા “વેરનાં વિપાક' શીર્ષક નીચે ભીમજી હરજીવન “સુશીલે
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
