________________
જ્ઞાતાધર્મકથા '
૨૫૧ તેને શત્રુંજય પર્વત કહ્યો છે. પ્રસ્તુત પ્રકરણમાં જૈન સાધુના પાંચ મહાવ્રત વગેરે આચાર અને જૈન ગૃહસ્થના અણુવ્રત વગેરે આચારને વિનય કહેલ છે. વિનયપિટક વગેરે બૌદ્ધ ગ્રંથોમાં વિનય શબ્દનો આ જ અર્થમાં પ્રયોગ થયો છે.
શુકપરિવ્રાજકની કથામાં યાપનીય, સરિસવય, કુલત્ય, માસ વગેરે દ્વિઅર્થી શબ્દોની પણ અત્યંત રોચક ચર્ચા મળે છે. થાવસ્યા સાર્થવાહીઃ
પ્રસ્તુત પાંચમા અધ્યયનની આ કથામાં થાવસ્યા નામની એક સાર્થવાહીની કથા આવે છે. તે લૌકિક અને રાજકીય વ્યવહાર તથા વ્યાપાર વગેરેમાં કુશળ હતી. આ પરથી સ્પષ્ટ જણાઈ આવે છે કે કેટલીક સ્ત્રીઓ પણ પુરુષની માફક જ વ્યાપારિક અને વ્યવસાયિક કુશળતા ધરાવતી હતી. આ ગ્રંથમાં આવતી રોહિણીની કથા પણ આ કથનની પુષ્ટિ કરે છે. આ કથામાં કૃષ્ણના રાજ્યની સીમા વૈતાઢ્ય પર્વતના છેડા સુધી બતાવવામાં આવી છે. આ વૈતાઢ્ય પર્વત કયો છે અને ક્યાં આવેલો છે? એ વિશે અનુસંધાનની જરૂર છે.
છઠ્ઠા અધ્યયનનું નામ “તુંબ છે. તુંબની કથા બોધદાયક છે.
સાતમા અધ્યયનમાં જેવી રોહિણીની કથા આવે છે તેવી જ કથા બાઈબલના નવા કરારમાં મથુકી અને ભૂકના સંવાદમાં પણ મળે છે અને આઠમા અધ્યયનમાં આવેલી રોહિણી અને મલ્લિની કથામાં સ્ત્રી જાતિ પ્રત્યે વિશેષ આદર તથા તેમનાં સામર્થ્ય, ચાતુર્ય વગેરે ઉત્તમોત્તમ ગુણોનું પણ વર્ણન છે. ચોખા પરિવ્રાજિકાઃ
આઠમા અધ્યયનના મલ્લિના કથાનકમાં ચોખા નામની એક સાંખ્યમતની અનુયાયી પરિવ્રાજિકાનું વર્ણન આવે છે. આ પરિવ્રાજિકા વેદ વગેરે શાસ્ત્રોમાં નિપુણ હતી. તેની કેટલીક શિષ્યાઓ પણ હતી. તેમને રહેવાને માટે મઠ હતો. ચીન અને ચીનાઓઃ
મલ્લિ અધ્યયનમાં “ચીણચિમિઢવંકભ...નાસં” આ વાક્ય દ્વારા કરવામાં આવેલા પિશાચના વર્ણનપ્રસંગે અનેકવાર “ચીન' શબ્દનો પ્રયોગ થયો છે. આ પ્રયોગ બેઠેલા નાક સંદર્ભમાં કરવામાં આવ્યો છે. આનાથી એ કલ્પના કરી શકાય છે કે કથાના સમયે ચીની લોકો આ દેશમાં આવી પહોંચ્યા હશે. ડૂબતી નૌકા:
નવમા અધ્યયનમાં આવતી માકંદીની કથામાં નૌકાનું વિસ્તૃત વર્ણન છે. તેમાં
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
