________________
૧૭૬
અંગઆગમ છે. સૂત્રકાર કહે છે કે આ દર્શનની કર્મવિષયક માન્યતા દુઃખરૂંધીને વધારનારી છે:
अधावरं पुरक्खायं कि रियावादिदरिसणं ।
कम्मचिंतापणट्ठाणं दुक्खक्खंधविवद्धणं ॥ २४ ।। ચૂર્ણિકારે “કુ+g+વંધ'નો અર્થ સમૂદ કર્યો છે અને વૃત્તિકારે “મસાતોદ્રયપરસ્પર અર્થાત્ “'. બંનેની વ્યાખ્યામાં કોઈ તાત્ત્વિક તફાવત નથી કેમ કે દુખપરંપરા કર્મસમૂહજન્ય જ હોય છે. આ પ્રસંગે સૂત્રકારે બૌદ્ધમત સંબંધી એક ગાથા આપી છે, જેનો આશય એવો છે કે અમુક પ્રકારની આપત્તિમાં ફસાયેલ અસંયમી પિતા જો લાચારીવશ પોતાના પુત્રને મારીને ખાઈ જાય તો પણ તે કર્મથી ખરડાતો નથી. એ રીતે માંસસેવનથી મેધાવી અર્થાતુ સંયમી સાધુ પણ કર્મથી ખરડાતો નથી. ગાથા આ રીતે છે :
पुत्तं पि ता समारंभ आहारट्ठमसंजते । भुंजमाणो वि मेधावी कम्मुणा णोवलिप्पते ॥ २८ ।।
અથવા पुत्तं पिया समारब्भ आहारेज्ज असंजए ।
भुंजमाणो य मेहावी कम्मुणा नोवलिप्पइ ॥ २८ ॥ ઉપરોક્ત ૨૮મી ગાથામાં વિશેષ પ્રકારના અર્થનો સૂચક પાઠભેદ ઘણા સમયથી ચાલ્યો આવે છે, તે પાઠભેદ અનુસાર ગાથાના અર્થમાં ઘણો તફાવત પડે છે. જુઓ ચૂર્ણિકારનો પાઠ “પિતા” એવો છે, તેમાં બે પદો છે તથા “પિતા” શબ્દનો અર્થ આ પાઠમાં નથી. આ પાઠ અનુસાર “પુત્રનો પણ વધ કરીને એવો અર્થ થાય છે. જ્યારે વૃત્તિકારનો પાઠ “પિયા” અથવા “પિતા” એવો છે, આ પાઠમાં એક જ પદ “પિય' અથવા “પિતા'. આ પાઠ અનુસાર “પિતા પુત્રનો વધ કરીને' એવો અર્થ થાય છે અને વૃત્તિકારે પણ આ જ અર્થનું નિરૂપણ કર્યું છે. બે પદવાળો પાઠ જેટલો પ્રાચીન છે તેટલો એક પદવાળો “પિતા” પાઠ પ્રાચીન નથી. “પિતા” એમ જુદુ જુદુ ન વાંચતાં “પિતા” એવું વાંચવાથી સંભવ છે કે આવો પાઠભેદ બન્યો હોય. ચૂર્ણિકાર અને વૃત્તિકાર બંનેય “પુત્રનો વધ કરવો’ એ આશયમાં એકમત છે. ચૂર્ણિકાર “પિતા'નો અર્થ સ્વીકાર નથી કરતા અને વૃત્તિકાર “પિતા' અર્થ સ્પષ્ટરૂપે સ્વીકાર કરે છે. પદચ્છેદ ન કરવાની દૃષ્ટિએ
૧. બૌદ્ધસંમત ચાર આર્યસત્યોમાંથી એક. ૨. ચૂર્ણિકારસંમત પાઠ. ૩. વૃત્તિકારસંમત પાઠ.
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
