________________
બૃહદ્
આલોચનાદિ પદ્યે સંચ
અહીં, આ દોહરામાં કવિ કહે છે કે સમ્યગ્દર્શન, જ્ઞાન અને ચારિત્ર એટલે કે રત્નત્રયમાં સમ્યક્ ચારિત્રરૂપી રત્ન - શીલ ગુણ તે સર્વ ગુણોમાં સૌથી મહાન અને અમૂલ્ય રત્ન છે, કારણ કે તે તો સર્વ રત્નોની ખાણ સમાન છે. જેમ રત્નચિંતામણીની ખાણ તે વિશ્વની બધી જ રત્નોની ખાણ કરતાં ઉત્તમ ખાણ મનાય છે, કારણ કે આ રત્ન જેની પાસે હોય તેને બધી જ લૌકિક ઈચ્છિત વસ્તુઓ આપોઆપ પ્રાપ્ત થાય છે એવી એક પૌરાણિક માન્યતા છે. તેમ ચારિત્રગુણ, કે જે ભાવરત્ન છે તેની સમ્યપણે યથાર્થ પૂર્ણતા થતાં પૂર્ણ વીતરાગતા પ્રગટ થાય છે, જેથી આત્માના, અન્ય ગુણોની અવસ્થાઓ પણ પૂર્ણપણે શુદ્ધ થઈ જાય છે. આમ ત્રણ લોકની સંપદા એટલે કે કેવળજ્ઞાનરૂપી લક્ષ્મી, અનંતદર્શન, અનંતઆનંદ અને અનંતવીર્ય તેને ઉત્પન્ન થાય છે; પરમ શાંતિને અનુભવે છે અને ત્રણે લોકનો વ્યવહારથી તે નાથ બને છે. સાધક આવી શુદ્ધ પૂર્ણ ચારિત્રદશાને પ્રાપ્ત કરવાની અહીં ભાવના ભાવે છે.
૩૩. શીલનું મહાત્મ્યઃ-
૧૧૮
શીલે સર્પ ન આભડે, શીલે શીતલ આગ; શીલે અરિ કરિ કેસરી, ભય જાવે સબ ભાગ. 33.
યથાખ્યાત ચારિત્રદશા પ્રાપ્ત થતાં જીવ અંતર્મુહૂર્તમાં અરિહંતપદ પ્રાપ્ત કરે છે. અહીં મુખ્યતાએ તીર્થંકર ભગવાનના ચારિત્રધર્મના પ્રભાવે થોડા રૂપક આપી સમજાવે છે કે, તીર્થંકર પ્રભુના અતિ શાંત અને સ્થિર ચારિત્રના પ્રભાવથી તેમના સાન્નિધ્યમાં આવતા ઝેરી સર્પ પણ કોઈ જોડે અથડાતા નથી એટલે કે તેમનામાં રહેલી જન્મજાત તીવ્ર ક્રોધરૂપ પ્રકૃતિ પણ શાંત થવા પામે છે અને કોઈને
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
