________________
બુદ્ધ – આલોચનાદિ uધ સંગ્રહ
૧૯
પોષણ કરતા
બુદ્ધિ કરી યારીઓમાં
ધાવમાતા એટલે કે પાલક માતા અન્યના બાળકનું પાલનપોષણ કરતી વખતે તે માતૃત્ત્વની લાગણીથી અલિપ્ત જ રહેતી હોય છે. કારણ કે તેને બાળક તરફનો સહજ મમતાભાવ અંતરથી થતો નથી. તેની માન્યતામાં ચોખવટ છે કે હું આ બાળકની જનેતા નથી. તેમ ગૃહસ્થાવસ્થામાં વર્તતા ચતુર્થ અને પંચમ ગુણસ્થાનવર્તી જ્ઞાની મહાત્માઓ પોતાનાં કુટુંબનું, ધંધો-રોજગાર કરીને પાલનપોષણ કરતાં હોય ત્યારે, કે અન્ય વ્યાવહારિક જવાબદારીઓમાં પ્રવૃત્તિ કરતાં હોય ત્યારે, તે ક્રિયાઓમાં એ–બુદ્ધિ કરી લેવાતાં નથી. એટલે કે અંતરથી સદાય જુદા – જલકમલવત્ રહે છે. હર્ષ કે શોકાદિ પ્રસંગોમાં એકાકાર થઈ જતા નથી; તેમને નિર્ધ્વસ પરિણામો થતાં નથી. ખૂબ જ જાગૃતિપૂર્વક જીવન જીવતા હોય છે, આમ તેમની દશા બહુ જ અદ્ભુત હોય છે. એટલે જ અહીં “અહો!' શબ્દનો પ્રયોગ કરી, આશ્ચર્ય વ્યકત કરી, તેમની આવી અલૌકિક મહાનતાને બિરદાવી છે. સાધક અહીં આવી દશા સંપન્ન કરવાનો પુરુષાર્થ કરવાની ભાવના કરે છે. ૨૩. સુખ અને દુઃખમાં જ્ઞાનીની સમતા --
સુખ દુઃખ દોનું વસત હૈ, જ્ઞાનીકે ઘટ માંહિ; ગિરિ સર દીસે મુક્રમેં, ભાર ભીંજવો નાંહિ. ૨૩.
અહીં દર્પણનું દ્રષ્ટાંત આપીને જ્ઞાનીનું સ્વરૂપ સમજાવવામાં આવ્યું છે. જેમ દર્પણમાં પર્વત કે સરોવરનું પ્રતિબિંબ જ્યારે પડે છે ત્યારે તે બેમાંથી કોઈ દર્પણમાં ઘૂસતા નથી, જેથી દર્પણને પર્વતનો ભાર લાગતો નથી કે સરોવરના પાણીથી તે ભીંજાતું નથી, તેમ જ્ઞાનીને શાતા કે અશાતારૂપ વેદનીય કર્મનાં ઉદય વખતે સુખ કે દુઃખના
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
