________________
૧૦૮
બૃહદ્
આલોચનાદિ પદ્ય સંગ્રહ
સંયોગ થઈ જાય તો શોક કે આર્તધ્યાન કરતા નથી. કર્મના ઉદયને સહજતાથી સ્વીકાર કરી સમતા ભાવે ભોગવી લે છે. ભવિષ્ય માટે મોક્ષપ્રાપ્તિ સિવાય બીજી કોઈપણ પ્રકારની વસ્તુ, વ્યકિત કે પરિસ્થિતિને પ્રાપ્ત કરવાની ઈચ્છા કરતા નથી. તેથી તેઓ નિશ્ચિત હોય છે, કારણ કે તેઓ અતંરથી માને છે કે પ૨પદાર્થોને મેળવવાની ઈચ્છા જ સર્વ દુઃખનું મૂળ છે. “હે જીવ ! ક્યા ઈચ્છત હવે? હૈ ઈચ્છા દુ:ખ મૂલ, જબ ઈચ્છા કા નાશ તબ, મિટે અનાદિ ભૂલ.’(વ.પૃ. ૭૯૬) છતાં પણ કોઈકવા૨ ચારિત્ર મોહનીય કર્મના ઉદયના કારણે જ્ઞાની, બાહ્યથી કંઈક ઈચ્છા કરતાં હોય તેમ દેખાતા હોય છે. તે વખતે પણ તેઓને તેમાં અંતરંગ રુચિ નથી. તેમના અભિપ્રાયમાં તે ઈચ્છાઓથી થતાં કહેવાતા રાગમાં તેમનો બિલકુલ ઝુકાવ નથી કારણકે અનંતાનુબંધી કષાયો અને મિથ્યાત્વનો એટલે કે દર્શનમોહનો ઉપશમ, ક્ષય કે ક્ષયોપશમ થયો હોવાના કારણે અંતરથી તો તે સદૈવ છૂટા જ રહે છે. તેથી જ્ઞાની ભૂતકાળની સ્મૃતિમાં કે ભવિષ્યકાળની કલ્પનામાં રાચતા નથી, પણ હંમેશા તેઓ “વિચરે ઉદય પ્રયોગ'ની જેમ અનાસક્ત ભાવે, જ્ઞાતા-દ્રષ્ટાભાવે નિરંતર વર્તમાનમાં વર્ત્યા કરે છે. આમ, જ્ઞાનીનું સ્વરૂપ જગતનાં અન્ય જીવો કરતાં જુદું જ તરી આવે છે. ૨૨. સમ્યદ્રષ્ટિનો કુટુંબ પ્રત્યેનો વ્યવહાર:--
અહો ! સમદ્રષ્ટિ આતમા, કરે કુટુંબ પ્રતિપાળ; અંતર્ગત ન્યારો રહે, (જ્યું) ધાવ ખિલાવે બાળ.
૨૨.
અહીં ગૃહસ્થ દશામાં રહેતા સમ્યદ્રષ્ટિ ધર્માત્માનો કુટુંબ સાથેનો વ્યવહાર કેવો હોય છે તે દ્રષ્ટાંતથી બતાવ્યો છે. જેમ કોઈ
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
