________________
અધ્યાત્મ
" અંતરંગ ભાવોમાં અહ-મમત્વનો ત્યાગ કરવો તે વ્યુત્સર્ગ. કૃપાળુદેવ શ્રીમદ્ રાજચંદ્રજીએ મોક્ષમાર્ગમાં ચાર પ્રતિબંધ કહ્યાં છે : લોક પ્રતિબંધ, સ્વજન પ્રતિબંધ, દેહાદિ પ્રતિબંધ અને સંકલ્પ- વિકલ્પ પ્રતિબંધ. દેવ, શાસ્ત્ર, ગુરુ એ ત્રણ તત્ત્વોનું સમીચીન અવલંબન લેવાથી સાચી શ્રદ્ધા, સાચું જ્ઞાન અને સાચું ચારિત્ર્ય એ ત્રણ ગુણો પ્રગટ થાય છે અને વધતા જાય છે. સાચી શ્રદ્ધા, જ્ઞાન અને આચરણને અનુસરીએ તેનું નામ મોક્ષમાર્ગ છે. તે પામવા માટે બે પ્રકારની સાધના-પદ્ધતિ છે : ૧. અધ્યાત્મ-પદ્ધતિ : અહીં આત્મજ્ઞાન પ્રાપ્ત કરવાની વાત
આગળ હોય (મુખ્ય હોય) છે અને વ્રતાદિના ગ્રહણની
વાત પછી હોય છે. ૨. સિદ્ધાંત-પદ્ધતિઃ અહીં પહેલાં જપ, તપ, વ્રત, નિયમ વગેરે
ગ્રહણ કરાવવામાં આવે છે અને પછી આત્મજ્ઞાનની પ્રાપ્તિ
માટેના પુરુષાર્થનું સૂચન અને અનુસરણ હોય છે. પ્રાયઃ બન્ને પદ્ધતિઓનો જ્ઞાનીને સ્વીકાર છે. • સાચો સત્સંગ અને સાચી ભક્તિની ઉપાસના બરાબર કર્યા
| વિના સત્પાત્રતા પ્રગટતી નથી. • આત્માનાં મુખ્ય લક્ષમાદિ) દસ લક્ષણો છે, જેના પ્રગટવાથી
સામાન્યપણે એમ જાણી શકાય કે સાધકનો આત્મા કેટલો શુદ્ધ થયો છે. મોક્ષમાર્ગનાં બાહ્ય સાધનોમાં દેશકાળ પ્રમાણે ફેરફાર થઈ શકે છે, પણ નિશ્ચયથી તો મોક્ષમાર્ગનું સ્વરૂપ બદલાતું નથી.
A• ૨૨
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
