________________
ન જીવત-વિજ્ઞાન એકેન્દ્રિય આદિ જીવની હિંસા કરતાં પંચેન્દ્રિય જીવની હિંસામાં વધારે કષાય અને પ્રવૃત્તિઓ કરવાં પડે છે, માટે તેનાથી બંધ પણ વધારે પડે છે. હું બોલું છું' એ વાણી તત્ત્વદૃષ્ટિએ ભાષાવર્ગણાના પરમાણુઓ છે; “હું ધારું તે બોલી શકું છું એ અહંકારપૂર્ણ વિકલ્પ છે; અને હું સારું અને કર્ણપ્રિય બોલી શકું છું' એ સુસ્વરનામકર્મનો ઉદય છે - એમ પાંચે ઇન્દ્રિયોના વિષયો સંબંધે યથાપદવી સમજવું. આ ક્રિયાઓ પરમાર્થથી આત્માની નથી, માટે એવો અહમ્ કરવો નહિ; કારણ કે એ બધો પુણ્યોદયનો પ્રકાર છે. આમ વાણીથી, વિકલ્પોથી અને પાપ-પુણ્યના ઉદયથી પોતાને જુદો - માત્ર જાણવાના સ્વભાવવાળો ભાવવાના અભ્યાસથી – ભેદજ્ઞાનની સિદ્ધિ થતાં રાગદ્વેષ ઘટે છે અને સમતા વધે છે.
* ગુણસ્થાન અનુસાર શુદ્ધિની વૃદ્ધિ
ચોથા, પાંચમા, છઠ્ઠા અને સાતમા ગુણસ્થાનમાં વર્તતી શુદ્ધિ ઉપર અત્રે થોડો વિચાર કરવામાં આવે છે.
ચોથું ગુણસ્થાન અવિરત સમ્યગૃષ્ટિનું, પંચમ ગુણસ્થાન દેશવિરત શ્રાવકનું (જઘન્ય, મધ્યમ, ઉત્કૃષ્ટ) અને છઠ્ઠ-સાતમુ ગુણસ્થાન મુનિ મહારાજનું છે.
ચોથા ગુણસ્થાનેથી જ અમુક શુદ્ધિની શરૂઆત થઈ જાય છે અને ક્રમે કરીને તે વધતી જાય છે. અહીં મિથ્યાત્વ સહિત
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
