________________
જીવત-વિજ્ઞાન
કરણલબ્ધિ કહેવાય છે; જેના અંતમાં મોહગ્રંથિનો ભેદ કરીને ઉત્તમ મુમુક્ષુ નિશ્ચય-સમ્યકત્વની પ્રાપ્તિ કરે છે. જે સમયે સમ્યગુદર્શન થાય તે જ સમયે ૪૧ કર્મપ્રકૃતિઓનો બંધ અટકી જાય છે. દર્શનમોહનીયનો અભાવ થયો હોવાથી જ્ઞાનીને નિદ્રામાં પણ અમુક (ગુણશ્રેણિ) નિર્જરા હોય છે.
જ્યાં સુધી કોઈ પણ જીવને મિથ્યાત્વમોહનીયનો ઉદય ચાલુ હોય ત્યાં સુધી કોઈ કાળમાં, તેને નિશ્ચય સમ્યકત્વ પ્રાપ્ત થઈ શકતું નથી. મોહનીય કર્મમાં જે દર્શનમોહ છે તેનો અભાવ થતાં જ નિશ્ચય સમ્યકત્વ પ્રગટે છે અને ત્યારબાદ સંયમ વધતાં, ક્રમશઃ સાધક
આગળ વધે છે અને પૂર્ણદશારૂપ કેવળજ્ઞાનને પ્રાપ્ત કરે છે. •. જે જીવો મન સહિત પંચેન્દ્રિયવાળા છે તેમને સંજ્ઞીપંચેન્દ્રિય
કહેવાય છે અને સમ્યગ્દર્શન તેમને જ પ્રાપ્ત થઈ શકે છે. આવા જ નિમિત્ત-નૈમિત્તિક સંબંધની વ્યવસ્થા ભગવાને કહી
છે.
આત્માનો અનુભવ કરવો એ ચારિત્રગુણના પર્યાયનું કાર્ય છે; તેથી ૪થા ગુણસ્થાને તે ગૌણપણે હોય છે [અધ્યાત્મ કથનશૈલીથી અનંતાનુબંધીના અભાવ જેટલો] ચોથા, પાંચમા અને છઠ્ઠા ગુણસ્થાનવર્તી ધર્માત્માઓને જે શુદ્ધિ પ્રગટી છે તેને સામાન્યપણે શુદ્ધભાવ કહેવાય છે; જ્યારે
i J. ૧૦૯
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
