________________
જીવન-વિજ્ઞાન મિથ્યાત્વ (અજ્ઞાન) દર્શનમોહનીય કર્મના નિમિત્તથી ઉપજે છે. રાગ અને દ્વેષ ચારિત્રમોહનીયના નિમિત્તથી ઉપજે છે. ચારિત્રમોહનીયના ઉદય વખતે “આત્મા જેટલો અસાવધાન હોય તેટલો' નવો કર્મબંધ પડે છે. જેમ જેમ મોહનીયને તોડતો જાય તેમ તેમ અમુક અંશે જ્ઞાનાવરણીય પણ તૂટતું જાય છે અને અંતરાયાદિ પણ તૂટતાં જાય છે; કારણ તે બધાંય એક જ જાતનાં એટલે કે ઘાતી કર્મો છે. તે બધાય પાપકર્મો એક જ જાતિનાં હોવાને લીધે એકબીજા સાથે વધારે ગાઢ રીતે સંકળાયેલાં છે. આશ્રવ | બંધ = જીવના વિભાવ પરિણામનું નિમિત્ત પામી કર્મવર્ગણાઓનું બંધની સન્મુખ થવું તેને આશ્રવ કહે છે અને બંધાઈ જવું તેને બંધ કહે છે. સંવર = આત્મા પોતાના શુદ્ધ પરિણામ વડે કર્મોને આવતાં રોકે તેને સંવર કહે છે. (કાણાંવાળી નાવમાં આવતાં પાણીને રોકીએ તે દ્રષ્ટાંતે)
નિર્જરા = સત્તાગત કર્મોનું ખરી જવું તેને નિર્જરા કહે છે. • મિથ્યાત્વ, અવિરતિ, પ્રમાદ, કષાય અને યોગ - આ પાંચ
આશ્રવ અને બંધના કારણો છે. ૧. મિથ્યાત્વ એટલે ઊંધી, ખોટી, વિપરીત માન્યતા. ૨. અવિરતિ એટલે અસંયમ અર્થાત્ ઇન્દ્રિયો અને મનને
મર્યાદામાં ન રાખવાં તે. ૧૨ પ્રકારના સંયમ દ્વારા
4. ૧૦૨
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
