________________
ન જીવત-વિજ્ઞાન ) ૨. નિમિત્ત-નૈમિત્તિક સંબંધ બે દ્રવ્યો વચ્ચે જ અથવા બેથી
વધુ દ્રવ્યો વચ્ચે જ હોય છે. એક જ દ્રવ્યમાં ન હોઈ શકે. ૩. નિમિત્ત-નૈમિત્તિક સંબંધ બે પ્રકારનો હોય છે : ૧. સ્થળ : બાહ્ય નિમિત્ત-નૈમિતિક સંબંધ - જેમ કે
કુંભારે ઘડો બનાવ્યો. ૨. સૂમ: અંતરંગ નિમિત્ત-નૈમિત્તિક સંબંધ - આ
સંબંધ કથંચિત્ અવિનાભાવિપણે હોય છે; અર્થાત્ કર્મોદય ન હોય તો વિકાર થઈ
શકે નહીં જેમકે સિદ્ધોમાં. વિશ્વના જીવો ત્રણ પ્રકારે છે : - ૧. બહિરાત્મા : અજ્ઞાની, દેહાત્મબુદ્ધિવાળો, મૂઢ,
મિથ્યાષ્ટિવાળો, આત્મભ્રાંતિવાળો. ૨. અંતરાત્મા : જ્ઞાની-સાધક (૧) જઘન્ય, (૨) મધ્યમ,
(૩) ઉત્કૃષ્ટ. ૩. પરમાત્મા : સર્વજ્ઞ-સર્વદર્શી, ૧૮ દોષોથી રહિત.
(૧) સકલ - દેહધારી અરિહંત, તીર્થંકર
(૨) વિકલ - સિદ્ધ, અશરીરી શાસ્ત્રમાં શુદ્ધોપયોગને અમૃત સમાન, શુભોપયોગને દૂધ સમાન અને અશુભોપયોગને વિષ સમાન કહ્યાં છે.
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
