________________
(જીવન-વિજ્ઞાન ત્રણે લોકમાં ઇન્દ્રોની સંખ્યા ૧૦૦ અથવા મતાંતરે ૬૪ માનવામાં આવી છે. આ વિશ્વમાં અનેક વસ્તુઓ છે, તેમાં સૌથી શ્રેષ્ઠ વસ્તુ ભગવાને જે પૂર્ણપણે પ્રગટ કરી લે છે. તેને જીવ' અથવા “આત્મા' પણ કહે છે. તેમનો આત્મા પૂર્ણ શુદ્ધ થયો અને તેઓ આત્મામાંથી પરમાત્મા (ભગવાન) થયા. સિદ્ધ ભગવાનો જ્યાં રહે છે તેને સિદ્ધશિલા અથવા સિદ્ધલોક
કહેવામાં આવે છે. • જીવ પોતાના શરીર પ્રમાણે આકાર ધારણ કરે છે, કારણ
કે તેનામાં અગુરુલઘુ નામનો ગુણ છે; જે તેને સંકોચવિસ્તારની શક્તિ પ્રદાન કરે છે. કીડીના શરીરમાં તે કીડીના આકારનો અને હાથીના શરીરમાં તે હાથીના આકારનો બની
શકે છે. - જ્ઞાન છે તે ત્રણ કાળનું થઈ શકે છે જ્યારે અનુભવ માત્ર
વર્તમાનનો જ થઈ શકે છે. જ્ઞાન “સ્વ” અને “પર” બંનેનું થઈ શકે છે; જ્યારે અનુભવ
સ્વ”નો જ થઈ શકે છે. જીવની બે અવસ્થાઓ છે : એક સ્વાભાવિક અને બીજી વૈભાવિક (વિભાવવાળી). પહેલી અવસ્થાને મુક્ત અવસ્થા અને બીજીને સંસાર-અવસ્થા કહે છે. આત્મા દ્રવ્ય, ગુણો અને પર્યાયનો બનેલો છે; તે ત્રણેયનો એકરૂપ સમૂહ છે, એમ જૈનદર્શનની માન્યતા છે.
૫ - ૯૦
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
