________________
{ જીવત-વિજ્ઞાન સદ્ગુરુ પાસેથી આત્માનું સ્વરૂપ જાણો. દરેક પદાર્થ તેના લક્ષણ દ્વારા ઓળખી શકાય છે. આત્માનું મુખ્ય લક્ષણ જ્ઞાન છે અને તેથી તે જ્ઞાન દ્વારા ઓળખાય છે. અવ્યાપ્તિ, અતિવ્યાપ્તિ અને અસંભવ એ ત્રણેય દોષોથી રહિત એવું આત્માનું અસાધારણ લક્ષણ એ જ્ઞાન છે. જે આત્મજ્ઞાનાદિને પામ્યો નથી તેને હજી પરમાર્થથી અનેકાન્ત પારમેશ્વરી વિદ્યાનું સાચું ફળ મળ્યું નથી. આત્માની મુખ્ય ૪૭ શક્તિઓનું વર્ણન શ્રી સમયસાર - ટીકાના પરિશિષ્ટમાં બતાવેલ છે. (શ્રી અમૃતચંદ્રાચાર્યની ટીકા - આત્મખ્યાતિમાં) શ્રીકાર્તિકેયાનુપ્રેક્ષા(ગાથા ૪૭૮)માં ચાર પ્રકારે ધર્મનું સ્વરૂપ કહ્યું છે : ૧. વસ્તુનો સ્વભાવ પ્રગટે તેનું નામ ધર્મ ૨. ક્ષમા, વિનય, સંતોષ આદિ દસ ગુણો પ્રગટે તે ધર્મ. ૩. સાચી શ્રદ્ધા, સાચું જ્ઞાન અને સાચું ચારિત્ર - એ રૂપ
રત્નત્રય પ્રગટે તે ધર્મ. ૪. સર્વ જીવો પ્રત્યે દયાનો ભાવ હોય તે ધર્મ. યથા - धर्मः वस्तु स्वभावः क्षमादिभावः च दशविधः धर्मः। रत्नत्रयं च धर्मः जीवानां रक्षणो धर्मः॥ નિ:શલ્યો વતી’ એટલે સાચા વ્રતીના જીવનમાં ખોટી માન્યતા, માયાચાર અને નિયાણું, આ ત્રણ હોતાં નથી. (શ્રી તત્ત્વાર્થસૂત્ર-૭/૧૮)
!- ૮૫ |
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
