________________
જીવત-વિજ્ઞાન
૨.
જ્યારે જીવ ખરેખર સમ્યગૃષ્ટિ થાય ત્યારે તેને આત્માનું વેદન (સ્વસંવેદન) થાય છે; એટલે કે તેને અંગે અપરોક્ષ અનુભૂતિ થાય છે. આત્માનો લક્ષ કેમ કરવો? – આ પ્રશ્નનો જવાબ બે રીતે જાણો : ૧. નાસ્તિથી = હું આ શરીર નથી, વાણી નથી અને કથંચિત્
વિકલ્પ પણ નથી એવી ભાવના ભાવવી; જેથી કરીને આત્માની શક્તિ build up થાય છે. અસ્તિથી = હું શુદ્ધ, બુદ્ધ, ચૈિતન્યઘન - જાણનારમાત્ર જ્ઞાયક-આત્મા છું એવી ભાવનાનો વારંવાર અભ્યાસ
કરવો. લાંબા કાળ સુધી જ્ઞાન, વૈરાગ્ય અને સત્સંગની સાધના કરવાથી અંતર્મુખ થવાની સાચી કળા સિદ્ધ થાય છે. મનોવૃત્તિ વિષયને બદલતી રહે તેને “વિચાર” કહેવામાં આવે છે. વિષયોને પકડી રાખે તેને “ચિંતન' કહેવામાં આવે છે. વિષયોની વિચારધારા, ચિંતનધારા છૂટી જાય અને ચિત્તવૃત્તિ સ્વરૂપમાં લીન થઈ જાય તેને નિર્વિકલ્પ ધ્યાન કહેવાય છે; જે પોતે જ સમાધિરૂપ છે. સર્વ પ્રકારના રૂડા ઉદ્યમે કરીને, વિકલ્પોની જાળને ઓછી કરવી જોઈએ. આત્માનું સ્વ-સંવેદન થવું તેને અપરોક્ષાનુભૂતિ કહે છે.
i J- ૦૨
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
