Harivanshpuran

SR No.: 001271
Original Sutra Author: Jinsenacharya
Author: Pannalal Jain
Publisher: Bharatiya Gyanpith
Publication Year: 2003
Total Pages: 1017
Language: Hindi, Sanskrit
Classification: Book_Devnagari, Literature, & Story
File Size: 26 MB

Page 688

हरिवंशपुराणे
सचतुर्गों पुरातोऽन्तर्वेदिका वनपाततः । तोरणान्तरिताः सार्वाः स्तूपा नव नवाध्वसु ॥ ५४ ॥ पद्मरागमहास्तूपपर्यंन्तेषु सभागृहाः । हेमरत्नमयाचिंत्रा मुनिदेवगणोचिताः ॥ ५५ ॥ नमःस्फटिकनिर्माणस्ततः सालस्तृतीयकः । चतुश्चिश्रमहारत्न सप्तभूमिकगोपुरः ॥५६॥ विजय विश्रुतं कीर्तिविमलोदयविश्वध्रुक् । वासवीर्यं वरं चेति पूर्वाख्या ख्यापिताष्टधा ॥५७॥ ● बैजयन्तं शिवं ज्येष्ठं वरिष्ठानवधारणम् । याम्यमप्रतिघं चेति दक्षिणाख्याष्टधा मताः ॥ ५८ ॥ जयन्तामितसारं च सुधामाक्षोभ्य सुप्रभम् । वरुणं वरदं चेति पश्चिमाख्याष्टधा स्मृताः ॥५९॥ अपराजितम चख्यमतुलार्थममोधकम् । उदयं चाक्षयं दोदक्कौबेरं पूर्णकामकम् ॥६०॥ सुरत्नासनमध्यस्था द्रष्टृणां भवदर्शिनः । तद्द्वारोमयपार्श्वेषु भान्ति मङ्गलदर्पणाः ॥ ६१ ॥ यैः प्रध्वस्तमहाध्वान्तप्रमावलय भास्वरैः । भास्वतो भासमुद्भूय भासन्ते गोपुराण्यलम् ॥६२॥ विजयादिपुरद्वाःसु द्वाःस्थास्तिष्ठन्ति कल्पजाः । यथायथं ज्वलद्भूषा जयकल्याणकारिणः ॥ ६३॥ शालास्त्रयोऽप्यमी त्वेकद्वित्रिक्रोशोच्छ्रयोन्मिताः । मूलमध्योपरिष्या सैस्तदर्धार्धसुसंमिताः ॥६४॥ स्वरस्नित्रयहीनोक्तप्रमाणजगतीतलाः । 'हस्तोद्विद्वाक्षं विस्तीर्णव्यामार्धकपिशीर्षकाः ॥ ६५ ॥ ततोऽप्यन्तर्वणं नानातरुवल्लीगृहाकुलम् । मञ्चप्रेङ्खागिरिप्रेक्षागृह कोटिविराजितम् ॥ ६६ ॥ वेदिकाबद्धवीथीषु कल्याणादिजयाजिरम् । कदल्यः कदलीकल्पाः प्रकाशन्तेऽन्तरस्थिताः ॥६७॥
६५०
की प्रतिमाओंसे युक्त, दो-दो सिद्धार्थं वृक्षोंसे सहित कल्पवृक्षोंका वन वीथियोंके अन्त में यथारीति स्थित हैं || ५३ ॥ तदनन्तर चार गोपुरोंसे सहित, वनकी रक्षा करनेवाली अन्तर्वेदिका है और मार्गों में तोरणोंसे युक्त, सबका भला करनेवाले नौ-नो स्तूप हैं ॥५४॥ वे स्तूप पद्मराग मणियोंसे निर्मित होते हैं तथा उनके समीप स्वर्ण और रत्नोंके बने, मुनियों और देवोंके योग्य नाना प्रकारके सभागृह रहते हैं || ५५ || सभागृहोंके आगे आकाशस्फटिक मणिसे बना, नाना प्रकारके महारत्नोंसे निर्मित सात खण्डवाले चार गोपुरोंसे सुशोभित तीसरा कोट है ॥ ५६ ॥ इस कोटके पूर्वं द्वारके विजय, विश्रुत, कीर्ति, विमल, उदय, विश्वधुक्, वासवीर्यं और वर ये आठ नाम प्रसिद्ध हैं ||१७|| दक्षिण द्वारके वैजयन्त, शिव, ज्येष्ठ, वरिष्ठ, अनघ, धारण, याम्य और अप्रतिघ ये आठ नाम कहे गये हैं ||५८ || पश्चिम द्वारके जयन्त, अमितसार, सुधाम, अक्षोभ्य, सुप्रभ, वरुण और वरद ये आठ नाम स्मरण किये गये हैं ||५९ ॥ और उत्तर द्वारके अपराजित, अर्थ, अतुलार्थ, उदक, अमोघक, उदय, अक्षय और पूर्णकामक ये आठ नाम हैं ||६०|| उन द्वारोंके पसवाड़ोंमें उत्तम रत्नमय आसनोंके मध्य में स्थित मंगलरूप दर्पण सुशोभित हैं जो देखनेवालोंके पूर्वं भव दिखलाते हैं ||६१॥ ये दर्पण गाढ़ अन्धकारको नष्ट करनेवाले कान्तिके समूह से सदा देदीप्यमान रहते हैं और उनसे गोपुर सूर्यको प्रभाको तिरस्कृत कर अतिशय शोभायमान होते हैं ||६२|| विजयादिक गोपुरों में यथायोग्य 'जय हो' 'कल्याण हो' इन शब्दोंका उच्चारण करनेवाले एवं देदीप्यमान आभूषणोंसे युक्त कल्पवासी देव द्वारपाल रहते हैं ||६३|| ये तीनों कोट एक कोश, दो कोश और तीन कोश ऊँचे होते हैं तथा मूल, मध्य और ऊपरी भागमें इनकी चौड़ाई ऊँचाईसे आधी होती है ॥६४॥ इन कोटोंके जगतीतलों का प्रमाण अपनी ऊंचाईसे तीन हाथ कम कहा गया है और उनके ऊपर बने हुए बन्दरके शिरके आकारके कंगूरे एक हाथ तथा एक वितस्ति चौड़े और आधा वेमा ऊँचे कहे गये हैं || ६५ ॥ उसके आगे नाना वृक्षों और लतागृहोंसे व्याप्त, मंच, प्रेागिरि और प्रेक्षागृहोंसे सुशोभित अन्तर्वण है || ६६ || वेदिकाओंसे बद्ध वीथियोंके बीचमें कल्याणजय नामका आंगन है और उसमें शाल्मली वृक्षके समान ऊँचे एवं अन्तरसे स्थित केला
१. वनपाठतः म. (?) । २. चित्रमुनि - म । ३. चतुचित्रा म । ४. वैजयन्त्यम् । ५. परिन्यासै - म., क., ङ. । ६. हस्तोद्विद्वाक्ष म । ७ विस्तीर्णाक्षान्तराः म., ख । ८. व्यासार्ध ख ।

Translation AI Generated

In the Harivamsha Purana,
There is an inner enclosure guarded by a forest, with gateways adorned with toranas, and nine stupas in each of the nine directions. || 54 || These stupas are made of padmaraga gems, and near them are assembly halls made of gold and jewels, fit for the munis and devas. || 55 || Beyond the assembly halls is the third enclosure, made of crystal, adorned with four gateways, each with seven sections and made of various precious gems. || 56 || The names of the eight gates of the eastern enclosure are Vijay, Vishruta, Kirti, Vimala, Udaya, Vishvadhruka, Vasaviryam, and Vara. || 57 || The names of the eight gates of the southern enclosure are Vaijayanta, Shiva, Jyeshta, Varishtha, Anagha, Dharana, Yamya, and Apratiha. || 58 || The names of the eight gates of the western enclosure are Jayanta, Amitasara, Sudhama, Akshobhya, Suprabha, Varuna, and Varada. || 59 || The names of the eight gates of the northern enclosure are Aparajita, Artha, Atulārtha, Udaka, Amoghka, Udaya, Akshaya, and Pūrṇakāmaka. || 60 || In the middle of the doorways, on excellent gem-studded seats, are auspicious mirrors that show the future to those who look at them. || 61 || These mirrors, with their groups of brilliance that destroy the deepest darkness, are always shining, and from them the gateways shine, surpassing the brilliance of the sun. || 62 || In the gateways of the Vijay and other enclosures, there are Kalpa-born devas who guard the gates, adorned with shining ornaments, and who pronounce the words "Victory" and "Prosperity." || 63 || These three enclosures are one krosa, two krosa, and three krosa high, and their width at the base, middle, and top is half their height. || 64 || The ground level of these enclosures is said to be three hands less than their height, and above them are battlements shaped like monkey heads, one hand and one vitasti wide, and half a vema high. || 65 || Beyond that is the inner garden, filled with various trees and vine-covered houses, adorned with platforms, mountain-like structures, and viewing galleries. || 66 || In the middle of the streets, which are bounded by platforms, is the courtyard called Kalyana-jaya, and in it are banana trees, as tall as salmali trees, standing in the middle. || 67 ||