Harivanshpuran

SR No.: 001271
Original Sutra Author: Jinsenacharya
Author: Pannalal Jain
Publisher: Bharatiya Gyanpith
Publication Year: 2003
Total Pages: 1017
Language: Hindi, Sanskrit
Classification: Book_Devnagari, Literature, & Story
File Size: 26 MB

Page 410

हरिवंशपुराणे
तस्याश्चरणमूले वः पुरश्चरणकारिणाम् । कालेन महता क्लेशाद्विद्याः सिद्धयन्तु नान्यथा ॥ १३० ॥ इतः प्रभृति च स्त्रीणां विद्युष्ट्रस्य संततौ । प्रज्ञप्तिरोहिणीगौर्यः सिद्ध्यन्तु न नृणां तु ताः ॥ १३१ ॥ इत्युक्तमनुमन्यैते खगाः प्रणतिपूर्वकम् । विद्याः स्वा लेभिरे भूयो यथास्वं च ययुः सुराः ॥ १३२॥ खेचराः स्थापयांचक्रुस्तां यतेः प्रतियातनाम् । नानोपकरणां तत्र हेमरत्नमयीं गिरौ ॥ १३३ ॥ हृतविद्या यतस्तत्र होमन्तस्तस्थुरानताः । विद्याधरास्ततः शैलं होमन्तं तं जना जगुः ॥१३४॥ भूभृतो रनवीर्यस्य मथुरायां पृथुश्रियः । स मेरुर्मेघमालायां लान्तवेन्द्रोऽभवत्सुतः || १३५|| अमितप्रमया तस्य प्रिययालाभि भूपतेः । धरणेन्द्रचरः पुत्रो मन्दरश्चन्द्र सुन्दरः ।। १३६ । युवानौ तौ ततो भुक्त्वा कामभोगान् यथेप्सितान् । श्रेयसो जिनचन्द्रस्य शिष्यतामुपजग्मतुः ॥ १३७॥ स मे निष्कम्पः प्राप्य केवलसंपदम् । निर्ववौ तु गणेन्द्रत्वं मन्दरो मन्दरोपमः ॥ १३८ ॥
३७२
रथोद्धतावृत्तम्
संजयन्तचरितं जगत्त्रये सुप्रसिद्धमतिभक्तिमावतः ।
संभवन्तु भुवि मव्यजन्तवः संस्मरन्तु जिनतां यियासवः ॥१३९॥
इत्यरिष्टनेमिपुराण संग्रहे हरिवंशे जिनसेनाचार्यकृतो संजयन्तपुराणवर्णनो नाम सप्तविंशः सर्गः ॥ २७॥ O
संजयन्त स्वामीको पाँच सौ धनुष ऊँची प्रतिमा स्थापित करो। उसी प्रतिमाके पादमूलमें उनकी सेवा करते हुए तुम लोगोंको बहुत समय बाद बड़े कष्टसे विद्याएँ सिद्ध होंगी अन्य प्रकारसे नहीं ||१२८ - १३० ।। आजसे विद्युद्दंष्ट्र के वंश में केवल स्त्रियोंको ही प्रज्ञप्ति, रोहिणी और गौरी नामकी विद्याएँ सिद्ध हो सकेंगी पुरुषों को नहीं ॥ १३१|| इस प्रकार धरणेन्द्रकी आज्ञाको विद्याधरोंने नमस्कारपूर्वक स्वीकार किया तथा यथायोग्य विधिसे अपनी विद्याएं पुनः प्राप्त कीं। यह सब होनेके बाद देव यथास्थान चले गये ||१३२ || विद्याधरोंने धरणेन्द्रकी आज्ञानुसार उस पर्वतपर नाना उपकरणोंसे युक्त एवं सुवर्ण और रत्नोंसे निर्मित संजयन्त स्वामीकी प्रतिमा स्थापित करायो ||१३३ || विद्याओंके हरे जानेसे लज्जित हो नीचा मस्तक किये हुए विद्याधर चूंकि उस पर्वतपर बैठे थे इसलिए लोग उस पर्वतको ह्रीमन्त कहने लगे || १३४|| मथुरा में विशाल लक्ष्मीका धारक रत्नवीर्यं नामका राजा रहता था । उसकी मेघमाला नामकी स्त्री थी, आदित्याभ नामका लान्तवेन्द्र उन्हीं दोनोंके मेरु नामका पुत्र हुआ || १३५|| उसी राजा रत्नवीर्यकी दूसरी स्त्री अमितप्रभा थी, उसके धरणेन्द्रका जीव चन्द्रमाके समान सुन्दर मन्दर नामका पुत्र हुआ || १३६ ।।
तदनन्तर युवा होनेपर दोनोंने इच्छानुसार कामभोगोंका उपभोग किया और उसके बाद दोनों ही, श्री श्रेयान्सनाथ जिनेन्द्रके शिष्य हो गये - दीक्षा लेकर मुनि हो गये ||१३७|| उनमें मेरु पर्वतके समान निष्कम्प मेरु मुनिराज केवलज्ञानरूपी सम्पत्तिको प्राप्त कर मोक्ष चले गये और मन्दरगिरिको उपमाको धारण करनेवाले मन्दर मुनिराज श्रेयान्सनाथ भगवान् के गणधर हो गये ||१३८ || गौतम स्वामी कहते हैं कि इस पृथिवीपर जो भव्य जीव तीर्थंकर पद प्राप्त करना चाहते हैं वे तीनों लोकोंमें अतिशय प्रसिद्ध संजयन्त स्वामीके इस चरितका उत्कट भक्ति-भावसे आदर करें तथा उसीका अच्छी तरह स्मरण करें || १३९ ||
इस प्रकार अरिष्टनेमि पुराणके संग्रहसे युक्त, जिनसेनाचार्य रचित हरिवंश पुराणमें संजयन्त पुराणका वर्णन करनेवाला सत्ताईसवाँ सर्ग समाप्त हुआ ||२७||
१. यातुमिच्छवः ।

Translation AI Generated

In the Harivansha Purana,
At the foot of the statue of Sanjayaanta Swami, those who perform rituals will attain knowledge only after great hardship, not otherwise. ||130||
From now on, in the lineage of the Viduddamshtra, only women will attain the knowledge of Prajnapti, Rohini and Gauri, not men. ||131||
Having accepted this command of Dharanendra, the celestial beings bowed and regained their knowledge as per their respective abilities. After this, the gods departed to their respective places. ||132||
Following the command of Dharanendra, the celestial beings established a statue of Sanjayaanta Swami on that mountain, adorned with various ornaments and made of gold and jewels. ||133||
Ashamed of losing their knowledge, the celestial beings sat on that mountain with their heads bowed. Therefore, people started calling that mountain Hrimanta. ||134||
In Mathura, there lived a king named Ratnavirya, the possessor of immense wealth. He had a wife named Meghamala, and their son, named Meru, was born from the womb of Adityaabha, the radiant one. ||135||
The same king Ratnavirya had another wife named Amitaprabha, and their son, named Mandara, was born from the womb of Dharanendra, as beautiful as the moon. ||136||
After becoming young, both of them enjoyed worldly pleasures as they desired. Later, both of them became disciples of the glorious Jinendra, Shreyansanath, and took initiation to become monks. ||137||
Among them, Meru, as steadfast as Mount Meru, attained the state of liberation by attaining the supreme knowledge, and Mandara, the one who resembled Mount Mandara, became the head of the congregation of Shreyansanath Bhagwan. ||138||
Gautama Swami says that those noble beings on this earth who desire to attain the state of a Tirthankara should respect this story of Sanjayaanta Swami, which is very famous in all three worlds, with utmost devotion and remember it well. ||139||
Thus ends the twenty-seventh chapter of the Harivansha Purana, composed by Jinaseenaacharya, which narrates the story of Sanjayaanta Purana, along with the collection of the Arishta-nemi Purana. ||27||
1. Those who desire to attain liberation.