Harivanshpuran

SR No.: 001271
Original Sutra Author: Jinsenacharya
Author: Pannalal Jain
Publisher: Bharatiya Gyanpith
Publication Year: 2003
Total Pages: 1017
Language: Hindi, Sanskrit
Classification: Book_Devnagari, Literature, & Story
File Size: 26 MB

Page 122

८४
हरिवंशपुराणे
पश्चात्तटेऽस्ति सीताया वतंसं कूटमुत्कटम् । रोचनाख्यं पुरस्तात्तु मेरोरुत्तरतश्च ते ॥२०८॥ मद्रशालवने मान्ति समान्येतानि काञ्चनैः । वसन्ति तेषु देवास्ते दिग्गजेन्द्रा इति श्रुताः || २०९ || अपरोत्तरदिग्भागे मन्दराद् गन्धमादनः । ख्यातः काञ्चनकायोऽसौ सर्वतः पर्वतः स्थितः || २१०|| मेरोः पूर्वोत्तराशायां माल्यवानिति विश्रुतः । बैडूर्यमयमूर्तिः स्यात् प्रियं माति स्वयंप्रमः ॥२११॥ मेरोः प्राग्दक्षिणाशायां सौमनस्यस्तु राजतः । विद्युत्प्रभोऽपरे कोणे तपनीयमयः स्थितः ॥ २१२ ॥ ते नीलनिषधप्राप्तौ चतुःशत निजोच्छ्रयाः । मेरुपर्वतसंप्राप्तौ प्रोक्ताः पञ्चशतोच्छ्रयाः ॥२१३॥ निजोच्छ्रितचतुर्भार्गेस्वोभयान्तावगाहनाः । देवोत्तरकुरुप्राप्तौ स्युः पञ्चशतविस्तृताः ॥ २१४॥ सहस्राणि पुनस्त्रिंशन्नवाधिकशतद्वयम् । आयामः षट् कलाश्चैषां चतुर्णामपि वर्णितः ॥ २१५ ॥ मेरोः प्रभृति कूटानि चतुर्ष्वपि यथाक्रमम् । सन्ति सप्त नवैतेषु पुनः सप्तनवाद्विषु ।। २१६ ।। सिद्धायतनकूटं स्याद् गन्धमादननामकम् । तथोत्तरकुरुप्रख्यं गन्धमालिनिकाह्वयम् || २१७|| कूटं च लोहिताक्षं च स्फुटिकानन्दनामनी । गन्धमादनशैलेषु सप्तैतानि भवन्ति तु ॥२१८॥ सिद्धाख्यं माल्यवत्कूटं तथोत्तरकुरूक्तिकम् । कच्छाकूटं विनिर्दिष्टं तथा सागरकं परम् ॥२१९॥ रजतं पूर्णमद्राख्यं सीताकूटं ततः परम् । कूटं हरिसहाभिख्यं नवमं माल्यवत्स्वपि ॥ २२०॥ सिद्धं सौमनसाभिख्यं कूटं देवकुरुध्वनि । मङ्गलं विमलं चैव काञ्चनाख्यं विशिष्टकम् ||२२१|| सिद्धं विद्युत्प्रभाभिख्यं पुनर्देव कुरुश्रुति । पद्मकं तपनं चैव स्वस्तिकं च शतज्वलम् ॥२२२॥ सीतोदकूटमन्यत्तु कूटं हरिसहश्रुति । विद्युत्प्रभेन्वशेषेषु नवैतानि भवन्ति तु ॥२२३॥
मेरुसे पश्चिम दिशा में माने गये हैं || २०७|| सीता नदीके पश्चिम तटपर वतंस कूट और पूर्व तटपर रोचन नामका विशाल कूट है । ये दोनों कूट मेरु पर्वतसे उत्तरको ओर हैं । ये समस्त कूट भद्रशाल वनमें सुशोभित हैं, कांचन कूटोंके समान हैं तथा इनमें दिग्गजेन्द्र नामके देव निवास करते हैं ||२०८-२०९|| मेरु पर्वतको पश्चिमोत्तर दिशा में गन्धमादन नामका प्रसिद्ध पर्वत है । यह पर्वत सब ओरसे सुवर्णमय है || २१०|| मेरुकी पूर्वोत्तर दिशामें माल्यवान् नामका प्रसिद्ध पर्वत है । यह पर्वत वैडूर्यमणिमय है तथा स्वयं देदीप्यमान होता हुआ अतिशय प्रिय मालूम होता है ॥२११॥ मेरुकी पूर्व-दक्षिण दिशा में रजतमय सौमनस्य पर्वत और दक्षिण-पश्चिम कोण में सुवर्णमय विद्युत्प्रभ नामका पर्वत है || २१२ || ये चारों पर्वत नील और निषध पर्वतके समीप चार सौ योजन तथा मेरु पर्वतके समीप पांच सौ योजन ऊंचे कहे गये हैं ।। २१३ || इनकी गहराई अपनी ॐ चाईसे चतुथं भाग है, तथा देवकुरु और उत्तरकुरु के समीप इनकी चौड़ाई पाँच सौ योजन है || २१४ ॥ इन चारोंकी लम्बाई तीस 'हजार दो सौ नौ योजन तथा छह कला प्रमाणं कही गयी है || २१५ ॥ इन चारों पर्वतोंपर मेरु पर्वत से लेकर अन्त तक क्रमसे सात, नौ, सात और नौ कूट हैं अर्थात् गन्धमादनपर सात, माल्यवान्पर नौ, सौमनस्यपर सात और विद्युत्प्रभपर नौ कूट हैं ॥ २१६ || १ सिद्धायतन कूट, २ गन्धमादन कूट, ३ उत्तरकुरु कूट, ४ गन्धमालिनिका कूट, ५ लोहिताक्ष कूट, ६ स्फटिक कूट और ७ आनन्द कूट ये सात कूट गन्धमादन पर्वतार हैं ॥ २१७ - २१८ । १ सिद्ध कूट, २ माल्यवत्कूट, ३ उत्तरकुरु कूट, ४ कच्छा कूट, ५ सागर कूट, ६ रजत कूट, ७ पूर्णभद्र कूट, ८ सीता कूट और ९ हरिसह कूट ये नौ कूट माल्यवान् पर्वतपर हैं ।। २१९ - २२०।। १ सिद्ध कूट, २ सौमनस कूट, ३. देवकुरु कूट, ४ मंगल कूट, ५ विमल कूट, ६ कांचन कूट ओर ७ विशिष्टक कूट ये सात कूट सौमनस्य पर्वत पर हैं ||२२१ ॥ १ सिद्ध कूट, २ विद्युत्प्रभ कूट, ३ देवकुरु कूट, ४ पद्मक कूट, ५ तपन कूट, ६ स्वस्तिक कूट, ७ शतज्वल कूट, ८ सोतोदा कूट और ९ हरिसह कूट ये तो कूट विद्युत्प्रभ पर्वत
१. स प्रियं म. । २. -र्भागाः म । ३. नवादिषु म. ।

Translation AI Generated

84
Harivamsha Purana
On the western bank of the Sita river is the Vatansa peak, and on the eastern bank is the Rochan peak, both of which are north of Mount Meru. ||208|| These peaks are adorned with gold, like the peaks of the Bhadrashala forest, and are said to be inhabited by the Diggajendra gods. ||209|| In the west-north direction from Mount Meru is the famous Gandhamadana mountain, which is golden in color all around. ||210|| In the east-north direction of Mount Meru is the famous Malya mountain, which is made of lapis lazuli and is very beautiful, shining brightly. ||211|| In the east-south direction of Mount Meru is the silver-colored Saumanasya mountain, and in the south-west corner is the golden-colored Vidyutprabha mountain. ||212|| These four mountains are said to be four hundred yojanas high near the Nila and Nishdha mountains, and five hundred yojanas high near Mount Meru. ||213|| Their depth is one-fourth of their height, and their width is five hundred yojanas near the Devakuru and Uttar Kuru. ||214|| Their length is thirty thousand two hundred and nine yojanas, and their breadth is six kalas. ||215|| From Mount Meru to the end of these four mountains, there are seven, nine, seven, and nine peaks respectively, i.e., seven peaks on Gandhamadana, nine on Malya, seven on Saumanasya, and nine on Vidyutprabha. ||216|| The seven peaks on Gandhamadana are: 1. Siddhayatana peak, 2. Gandhamadana peak, 3. Uttar Kuru peak, 4. Gandhamalinika peak, 5. Lohitaksha peak, 6. Sphatika peak, and 7. Ananda peak. ||217-218|| The nine peaks on Malya are: 1. Siddha peak, 2. Malya peak, 3. Uttar Kuru peak, 4. Kachcha peak, 5. Sagar peak, 6. Rajata peak, 7. Purnabhadra peak, 8. Sita peak, and 9. Harisah peak. ||219-220|| The seven peaks on Saumanasya are: 1. Siddha peak, 2. Saumanasya peak, 3. Devakuru peak, 4. Mangala peak, 5. Vimala peak, 6. Kanchana peak, and 7. Vishishtaka peak. ||221|| The nine peaks on Vidyutprabha are: 1. Siddha peak, 2. Vidyutprabha peak, 3. Devakuru peak, 4. Padmaka peak, 5. Tapana peak, 6. Svastika peak, 7. Shatajvala peak, 8. Sitodaka peak, and 9. Harisah peak. ||223||