Ratnakaravatarika Part 3

SR No.: 001268
Original Sutra Author: Vadidevsuri
Author: Kalyanbodhivijay
Publisher: Jain Dharm Prasaran Trust Surat
Publication Year: 2004
Total Pages: 444
Language: Gujarati, Sanskrit
Classification: Book_Gujarati & Nyay
File Size: 9 MB

Page 337

૩૨)
પરિચ્છેદ-૭ સૂત્ર-૫૭ રત્નાકરાવતારિકા ભાગ-૩ વળી અન્ય બીજાં શાસ્ત્રોમાં પણ મુક્તિનું સ્વરૂપ આ પ્રમાણે કહ્યું છે
“જ્યાં સુધી વાસના વગેરે આત્માના સર્વ વિશેષ ગુણો ઉચ્છેદ પામતા નથી. ત્યાં સુધી આત્યન્તિક દુઃખ-નિવૃત્તિ સંભવતી નથી.” |૧||
ધર્મ અને અધર્મ છે નિમિત્ત (કારણ) જેમાં એવો સુખ અને દુઃખનો ઉત્પાદ થાય છે. તે ધર્માધર્મ જ સંસારરૂપી ઘરના મૂલભૂત સ્તંભ છે.” રા.
તે ધર્માધર્મનો ઉચ્છેદ કરાયે છતે તેના ફળભૂત એવા શરીરાદિની અપ્રાપ્તિ થવાથી જ આત્માને સુખ-દુઃખ થતાં નથી. તેથી આ જીવ મુક્ત કહેવાય છે. If૩
ઇચ્છા, દ્વેષ, અને પુરુષાર્થ વગેરે ગુણો શરીર રૂપ બંધનના કારણે થાય છે. પરંતુ ઉચ્છેદ પામ્યું છે ભોગાયતન (શરીર) જેનું એવો આત્મા ત્યારબાદ (શરીર ન હોવાથી) તે ઇચ્છાદિ ગુણોની સાથે જોડાતો નથી. //૪ll
તે આ પ્રમાણે બુદ્ધિ આદિ નવે પણ આત્માના મૂલગુણોનો જે ધ્વંસ થાય છે. તે જ અપવર્ગ (મુક્તિ) કહેવાય છે. પા
પ્રશ્ન- તે મુક્તાવસ્થામાં આ આત્મા કેવો રહે છે ? સર્વગુણોથી પરિત્યક્ત (ત્યજાયેલો) થયો છતો માત્ર પોતાના સ્વરૂપમાં જ મગ્ન રહે છે. // ૬.
છ ઊર્મિઓ (વિકારો) છે તેનાથી રહિત એવું જ રૂપ છે. તે રૂપ આ આત્માનું છે. આમ મનીષી પુરુષો કહે છે. સંસારના બંધનને આધીન એવાં જે દુઃખો અને કલેશો છે. તેનાથી અદૂષિત એવું આત્મ-સ્વરૂપ ત્યાં (મુક્તિમાં) છે.
કામ, ક્રોધ, મદ, ગર્વ, લોભ અને દંભ આ છ ઊર્મિઓ કહેવાય છે. પુરાણમાં છ ઊર્મિઓ બીજી રીતે સમજાવેલી છે. તે આ પ્રમાણે–
સુધા અને પિપાસા આ બે ઊર્મિઓ પ્રાણની છે. શોક અને મૂઢતા આ બે ઊર્મિઓ મનની છે. અને જરા તથા મૃત્યુ આ બે ઊર્મિઓ શરીરની છે. વળી આ છએ ઊર્મિઓ રહિત જે આત્મા છે. તે શિવ અર્થાત્ મહાદેવ કહેવાય છે.
આ પ્રમાણે સર્વકર્મોના ક્ષય સ્વરૂપ મુક્તિ ન માનતાં, બુદ્ધિ આદિ નવ ગુણોના ઉચ્છદાત્મક જ મુક્તિ માનવી ઉચિત છે. આવી મુક્તિની પ્રાપ્તિ ભલે સમ્યજ્ઞાન અને સમ્યક્રિયા વડે હો, પરંતુ મુક્તિ તો ગુણોના ક્ષયાત્મક જ છે. કર્મોના ક્ષયાત્મક નથી. (આ પ્રશ્નમાં કારણ સંબંધી વિવાદ નથી પરંતુ કાર્ય સંબંધી વિવાદ છે.)