Page Text
________________
૩૧૦ પરિચ્છેદ-૭ સૂત્ર-પ૬
રત્નાકરાવતારિકા ભાગ-૩ નાસ્તિક– હે જૈન ! એવો નિયમ નથી કે જે જે આત્માને પરાધીન કરનાર હોય તે સર્વે પૌગલિક જ હોય. કારણકે આ વાત વ્યભિચાર વાળી છે. જેમ ક્રોધમાન-માયા આદિ કાષાયિક પરિણામો પણ આત્માને પરાધીન કરે છે. અને તે પૌગલિક નથી. તેથી ક્રોધાદિની સાથે આ વ્યાપ્તિ વ્યભિચાર દોષવાળી બનશે. એટલે અદષ્ટ પણ ક્રોધાદિની જેમ આત્માના પાતંત્ર્યનું કારણ હોવા છતાં પણ પદ્ગલિક ન પણ હોય.
જૈન–હે નાસ્તિક ! તારી આ વાત બરાબર નથી. કારણકે ક્રોધાદિ જે કાષાયિક પરિણામો છે. તે આત્માના જ અધ્યવસાયો છે. અને તે પરિણામો એ જ આત્માનું પારતંત્ર્ય છે. સારાંશ કે ક્રોધ-માન-માયા આદિ સ્વરૂપવાળા આત્માના કાષાયિક જે જે મલીન પરિણામો છે. એ જ પારધંચ=પરાધીનતા સ્વરૂપ છે. પરાધીનતાના સ્વભાવાત્મક છે. અને તેમાં નિમિત્ત બનનાર કર્મ એ કાર્મણવર્ગણાના પુગલોનું બનેલું હોવાથી પૌગલિક છે. આ જ રીતે સુરાપાનના આસ્વાદનથી ઉત્પન્ન થયેલી ચિત્તની વિકલતા (ચિત્તભ્રમ), એ પણ પરતંત્રતા સ્વરૂપ છે. અને તેનું નિમિત્ત જે સીધુ–સુરાપાન=મદિરાનું પીણું એ પણ પૌગલિક છે. આ રીતે મદિરાપાન પણ પૌગલિક જ હોવાથી પાતંત્ર્યની નિમિત્તતા તેમાં પણ રહેલી છે જ, તેથી સુરાપાનની સાથે પણ વ્યભિચાર આવતો નથી. તાત્પર્યાર્થ એ છે કે કાષાયિક મલીન પરિણામો કર્મજન્ય છે. એટલે આ કાષાયિક પરિણામો અને ચિત્તભ્રમ આ બન્ને વસ્તુઓ પરતંત્ર્યાત્મક છે. તેમાં નિમિત્ત બનનાર અષ્ટ અને સુરાપાન એ પૌગલિક છે. તેથી જે જે પાતંત્ર્યનું નિમિત્ત છે તે તે પૌદ્ગલિક છે. આ વ્યાપ્તિમાં કંઈ પણ દોષ આવતો નથી.
અહીં સુધી ગ્રંથકારશ્રીએ નાસ્તિક એવા ચાર્વાકની સાથે અષ્ટસંબંધી ચર્ચા કરી. અને અષ્ટ એટલે પુણ્ય-પાપાત્મક કર્મ છે અને તે પૌગલિક છે. એમ સિદ્ધ કર્યું. આ સિદ્ધ થવાથી જે જે બીજા પણ દર્શનકારો કર્મ નથી માનતા, અથવા કર્મનું આવું પૌલિક સ્વરૂપ નથી માનતા, તે સર્વે પણ દર્શનોનું અહીં ખંડન થયું સમજી લેવું. આ જ વાત ગ્રંથકારશ્રી સમજાવે છે કે
ततो यद् यौगैरात्मविशेषगुणलक्षणम् , कापिलैः प्रकृतिविकारस्वरूपम्, सौगतैर्वासनास्वभावम् , ब्रह्मवादिभिरविद्यास्वरूपं चाऽदृष्टमवादि, तदपास्तम् । विशेषतः पुनरमीषां निषेधो विस्तराय स्यादिति न कृतः ॥५६॥
તેથી (ઉપરોક્ત ચર્ચાથી) ન્યાય અને વૈશેષિક દર્શનના અનુયાયી વડે અદૃષ્ટ મનાયું છે ખરું, પરંતુ તે ધર્મ-અધર્મ એ નામના આત્માના ગુણવિશેષ છે. આવું જ મનાયું છે. તે ખોટું છે. તથા સાંખ્યદર્શનકારો વડે પ્રકૃતિના વિકારાત્મક આ અદષ્ટ
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
| SR No. | 001268 |
| Book Title | Ratnakaravatarika Part 3 |
| Original Sutra Author | Vadidevsuri |
| Author | Kalyanbodhivijay |
| Publisher | Jain Dharm Prasaran Trust Surat |
| Publication Year | 2004 |
| Total Pages | 444 |
| Language | Gujarati, Sanskrit |
| Classification | Book_Gujarati & Nyay |
| File Size | 9 MB |