________________
૧૭૨
પરિચ્છેદ-૭ સૂત્ર-૧૩-૧૪ રત્નાકરાવતારિકા ભાગ-૩ જ્યાં તાદાભ્યસંબંધ હતો, કથંચિત્ ભેદ અને કથંચિ અભેદ હતો ત્યાં એકાન્ત ભેદ માન્યો આ મોટી ભૂલ કરી. ત્યારબાદ આવી ખોટી માન્યતાથી ઊભા થયેલા ગુણ-ગુણી ભાવના ઉચ્છેદાદિ દોષોને નિવારવા “સમવાય સંબંધ” આદિની કલ્પનાઓ કરવી પડી. આ એકાન્તવાદ એ જ દુર્નય છે.
નૈગમાદિ નયોનું સ્વરૂપ તત્ત્વાર્થસૂત્રની સિદ્ધસેનગણિકૃત ટીકામાંથી તથા વિશેષાવશ્યક ભાષ્યની મલ્લધારીય ટીકામાંથી વધારે જાણવું.
अथ संग्रहस्वरूपमुपवर्णयन्तिહવે સંગ્રહાયનું સ્વરૂપ જણાવે છેसामान्यमात्रग्राही परामर्शः संग्रहः ॥७-१३॥
સૂત્રાર્ચ- “સામાન્ય માત્રને જ મુખ્યપણે ગ્રહણ કરનારો (અને વિશેષને ગૌણ કરનારો) વક્તાનો જે અભિપ્રાય' તે સંગ્રહનચ કહેવાય છે. I ૦-૧૩ના
अमुं भेदतो दर्शयन्तिતે સંગ્રહનયના ભેદ કરીને સમજાવે છેअयमुभयविकल्प: परोऽपरश्च ॥७-१४॥
સૂથાર્થ- તે સંગ્રહનયના બે ભેદો છે. એક પર અને બીજો અપર સંગ્રહનચ. || -૧૪
टीका-सामान्यमात्रमशेषविशेषरहितं सत्त्वद्रव्यत्वादिकं गृह्णातीत्येवंशीलः, समेकीभावेन पिण्डीभूततया विशेषराशिं गृह्णातीति संग्रहः । अयमर्थ:-स्वजातेदृष्टेष्टाभ्यामविरोधेन विशेषाणामेकरूपतया यद् ग्रहणं स संग्रह इति ॥७-१३,१४॥
- વિવેચન- મોષ-સર્વે વિશેષોથી રહિત એવું “સર્વિ” અથવા “દ્રવ્યત્વ'' ઇત્યાદિ રૂપ સામાન્યમાત્રને જે ગ્રહણ કરે એવા સ્વભાવવાળો જે અભિપ્રાય તે સંગ્રહનય. સ=એકી સાથે પિંડીભૂતરૂપે વિશેષધર્મોની રાશિને પૃદ્ધાંતતિ ગ્રહણ કરવાવાળો જે આશયવિશેષ તે સંગ્રહનય.
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
