Page Text
________________
કાશી પાઠશાળા ૦ ૬૩ પરિણામ હતું. ગમે તેમ હોય, પણ વિ. સં. ૧૯૬૪ના વૈશાખ સુધીના કાશીવાસનાં ચાર વર્ષ દરમિયાન વ્યાકરણ, કાવ્ય, સાહિત્ય, ન્યાય અને કોશની મારી ઠીક ઠીક તૈયારી તેમ જ આગલા અધ્યયનની પૂર્વભૂમિકા રચાઈ કહેવાય. જેવું તેવું અને થોડું ઘણું પણ જૈનશાસ્ત્રનું જ્ઞાન દેશમાં જ મેળવેલું તે કાશીમાં મને બધી રીતે બહુ ઉપયોગી નીવડ્યું. મને મારા એ જ્ઞાનના છીછરાપણાનું ભાન હતું, પણ પાઠશાળામાં તો બધા જ મને જૈનશાસ્ત્રની બાબતમાં અગ્રસર જેવો લેખતા. મેં વિચારપૂર્વક એમ નક્કી કરી લીધું કે કાશીમાં રહું ત્યાં લગી બધી શક્તિ જૈનેતર શાસ્ત્રો શીખવામાં જ ખરચવી, કેમ કે જૈનશાસ્ત્ર એ તો ઘ૨ની વાત છે. અને કાશી છોડ્યા પછી પણ ગમે ત્યાં રહી એનું પરિશીલન અને અધ્યયન સંભવિત છે. આવો નિશ્ચય હતો તેમ છતાં મિત્ર વ્રજલાલજીને અનુસરવા ખાતર તેમના રત્નાકરાવતારિકા અને સ્યાદ્વાદમંજરીના ચાલતા પાઠને સાંભળી લેતો. એટલે જૈન તર્કગ્રન્થોનો પણ અનાયાસે પ્રાથમિક પરિચય વિ. ૧૯૬૩ -૬૪માં થઈ ગયો.
પાઠશાળાની વ્યવસ્થા
પાઠશાળામાં સાધનોની ઊણપ ન હતી, પણ તંત્ર નવાબી જેવું. સાર્વજનિક ક્ષેત્રમાં પણ સમર્થ રીતે કામ આપી શકે એવા શિક્ષણ આપવા માટે શું શું શીખવાનું આવશ્યક છે અને તે કઈ રીતે તેમ જ દૃષ્ટિએ શીખવવું જોઈએ એ વિષયની કોઈ સ્પષ્ટ દૃષ્ટિ ત્યાં ન હતી. અસાંપ્રદાયિકતા અને ઉદારતા વિષેનાં ઉપદેશકને શોભે એવાં પ્રવચનોનો વરસાદ વરસવા છતાં સાધુ સંસ્કાર, ગચ્છ અને સંપ્રદાયના અતિ સંકુચિત વર્તુળમાંથી મુક્તિ પામ્યો ન હતો. ત્યાગી જીવન તેમજ સામાજિક જીવનના માર્ગોની અને કર્તવ્યપ્રદેશોની ભેદક રેખાનું સ્પષ્ટ દર્શન ન હોવાને લીધે ત્યાગી તેમજ ગૃહસ્થના સંસ્કારોનું બંને વર્ગને ન શોભે એવું હાનિકા૨ક મિશ્રણ વિદ્યાધામમાં પણ ઘટવાને બદલે વધ્યે જ જતું હતું. આ અને આના જેવાં બીજાં કારણોને લીધે મૅનેજર કે મુનીમ એ માત્ર ચિઠ્ઠીના ચાકર જ બની રહેતા. અધ્યયન, સંસ્કૃતિના એકાંગી પ્રદેશથી મુક્ત થઈ શકતું નહિ. જીવનચર્યા સમાજ્યોગ્ય ઘડાતી નહિ અને પુસ્તકાલયની બધી સગવડ છતાં તેનો ઉપયોગ કરવાની ચાવી ભાગ્યે જ કોઈને લાધતી.
મહારાજી પોતે ઉત્સાહી અને આનંદી પ્રકૃતિના હતા, પણ વિદ્યાર્થીઓ તેમ જ સાધુઓ વચ્ચે વધતા જતા વાડા તેમજ આચારભ્રંશને સાફ કરી શકતા નહિ. તેથી ધીરેધીરે તંત્રમાં ખૂબ સડો એકઠો થઈ ગયો અને તે વિ. સં. ૧૯૬૧ના ચોમાસાની ચતુર્દશીના પર્વના દિવસે જ ધડાકા સાથે ફૂટી નીકળ્યો.
ચોમાસામાં સાધુઓ એક નિયત સ્થાન છોડી ક્યાંય બહાર વિચરે નહિ અને રેલવે કે બીજાં વાહનોનો ઉપયોગ તો આખી જિંદગી ન કરે. આવી નિ૨૫દવાદ મર્યાદા છતાં ત્રણ સાધુઓ રેલવેમાં બેસી કાશીથી ગુજરાત ભણી ચાલ્યા ગયા. આ વાતની જાણ થતાં જ પાઠશાળામાં ગમગીની ફેલાઈ, પણ વધારે મરણાન્તિક આઘાત તો
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
| SR No. | 001205 |
| Book Title | Maru Jivanvrutt |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Sukhlal Sanghavi, Dalsukh Malvania |
| Publisher | Gurjar Granthratna Karyalay |
| Publication Year | 2003 |
| Total Pages | 216 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Book_Gujarati & Biography |
| File Size | 12 MB |