Page Text
________________
૪ર છે મારું જીવનવૃત્ત અને સૂત્રકતાંગ મુખ્યપણે ગણાવી શકાય. મહારાજ એકલા અને શ્રાવકો ભાગ્યે જ ઉપાશ્રયે આવે એટલે તેમને મારું અને મને તેમનું આલંબન હતું. આ પારસ્પરિક આલંબને બંને વચ્ચે એક જાતની મૈત્રી પણ ઊભી કરી. જોકે તેઓ ઉંમરે ઘરડા હતા. એમની મારા પ્રત્યેની મમતા અને એકાકીપણામાં તેમને મારા તરફથી મળતી રાહત, એ બે તત્ત્વો ચોમાસા પછી પણ આગલાં વર્ષોમાં તેમને લીમલી આવવા પ્રેરતાં. તે કહે કે અમુક શીખવા જેવું છે તો તે તરત યાદ કરી લઉં. એ રીતે એમની દ્વારા મેં શોભનસ્તુતિ, ભક્તામર, કલ્યાણમંદિર, સિંદૂપ્રકરણ આદિ કંઠસ્થ કર્યા. દીપચંદજી મહારાજ સંસ્કૃત ન જાણતા. એમની જ્ઞાનસીમાં માત્ર બત્રીસ મૂળ આગમ પૂરતી હતી. છતાં એમની પાસે પોથીસંગ્રહ કાંઈક સારો એટલે એમાંથી કાંઈક નવું કાઢે અને મને કહે. હું એને યાદ કરી લઉં. હવે ગુજરાતી કૃતિઓનું સ્થાન પ્રાકૃત ગદ્યપદ્ય લીધેલું હોવાથી તે પુષ્કળ કંઠસ્થ થઈ ગયું, પરંતુ એ પ્રાકૃત ગદ્યપદ્યનો અર્થ તો ગુજરાતી ટબ્બા દ્વારા જ સાચી કે ખોટી રીતે હું સમજેલો. સંસ્કૃતમાં પ્રવેશ
કેટલાંક સંસ્કૃત સૂકતો અને સ્તોત્રો અર્થ જાણ્યા વિના જ કંઠસ્થ કર્યા હતાં છતાંય સંસ્કૃત ભાષાની મધુરતાએ મારું ધ્યાન હવે વિશેષ ખેંચ્યું. એ માલૂમ પડ્યું કે સંસ્કૃત ભાષા બહુ વિશાળ છે અને એમાં સાહિત્ય ઘણું છે તેમજ આગમોની ટીકાઓ પણ સંસ્કૃતમાં છે. વ્યાકરણ વિના સંસ્કૃત ન આવડે. આથી સંસ્કૃત-વ્યાકરણ શીખવાની ભારે તમન્ના જાગી, પણ શીખવાનું કશું જ સાધન ન હતું. એટલે જે સંસ્કૃત પુસ્તક હાથમાં પડ્યું અને જેનો વાંચનાર મળ્યો તે વગર સમજે પણ કંઠસ્થ કરી લેવા મંડ્યો. રઘુવંશના નવ સર્ગો એ જ અરસામાં રોજ એક સર્ગને હિસાબે કંઠસ્થ કરી ગયેલો. જેનો અર્થ તો કાશી ગયા બાદ એકાદ વર્ષ પછી ત્યાં શીખેલો. જોકે સંસ્કૃત ભાષા તરફ મારું અસાધારણ આકર્ષણ વધ્યું હતું, પણ ન હતી શીખવા યોગ્ય વ્યવસ્થિત પુસ્તકોની જાણ કે ન હતું કોઈ શીખવનાર અગર કોઈ સુયોગ્ય વાચક. તેથી ગુજરાતી, પ્રાકૃત, સંસ્કૃત જે કાંઈ યાદ હતું તેનું આવર્તન કરવામાં મુખ્યપણે સમય પસાર થતો અને વચ્ચે વચ્ચે જે પુસ્તકો મળી આવતાં તેમાંથી નવું યાદ કર્યો જતો. આ ગાળા દરમિયાન પ્રકરણ રત્નાકર ચોથા ભાગમાંથી સંગ્રહણી, અને ક્ષેત્રસમાસ તેમજ ઇન્દ્રિયપરાજય શતક અને વૈરાગ્ય શતક જેવાં પ્રકરણો યાદ કરી લીધાં. એમાંથી પાંચેક ગ્રન્થોનો ભાવ પણ સમજવા પામ્યો. સામાન્ય રીતે મને વાંચી સંભળાવનાર મારો નાનો ભાઈ છોટાલાલ અને બે મિત્ર ભાઈઓ હતા. છોટાલાલ ગુજરાતી કશું જ વિશેષ સમજે નહિ. છતાં તે પ્રાકૃત કે સંસ્કૃત અક્ષરશઃ વાંચી આપવા ટેવાયેલો. અવ્યવસ્થિતપણે કંઠસ્થ થઈ ગયા પછી એ ભાગને તેના આવર્તન વખતે કાંઈક સાચી-ખોટી રીતે સુધારી વ્યવસ્થિત કરતો. પોપટલાલ અને એના નાના ભાઈ ગુલાબચંદ એ બંને મારા મિત્રો. બંને મને વાંચી સંભળાવવામાં મદદ કરતાં, પણ પોપટલાલની બુદ્ધિ તો ચમત્કારિણી હતી. એ વાંચતા
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
| SR No. | 001205 |
| Book Title | Maru Jivanvrutt |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Sukhlal Sanghavi, Dalsukh Malvania |
| Publisher | Gurjar Granthratna Karyalay |
| Publication Year | 2003 |
| Total Pages | 216 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Book_Gujarati & Biography |
| File Size | 12 MB |