________________
ધ્વનિનો અલૌકિક ગુણધર્મ વર્ણ/રંગ...
શ્રી દત્ત પોતાના લેખમાં ‘રામ’ શબ્દના સંદર્ભમાં જણાવે છેઃ
‘રામ’ તથા ‘મરા' શબ્દના આલેખમાં તેમનું ક્ષેત્રફળ સમાન હોવાથી ‘રામ’ શબ્દની અને ‘મરા’ શબ્દની શક્તિમાં કશો ફેર પડતો નથી.” પરંતુ આ વિધાન મારી દૃષ્ટિએ બરાબર જણાતું નથી. શબ્દની શક્તિનો આધાર માત્ર તે શબ્દના આલેખમાં બતાવેલ ક્ષેત્રફળ ઉપર નથી. આલેખના પ્રકાર ઉપર પણ છે. ‘રામ’ શબ્દના આલેખ કરતાં ‘મરા’ શબ્દનો આલેખ બિલકુલ ઊલટો છે. તેથી ‘રામ’ શબ્દની શક્તિ જેટલી જ શક્તિ ‘મરા’ શબ્દની હોવા છતાં, તે શક્તિ ૠણાત્મક (negative)પ્રકારની હોવી જોઈએ એવું મારું અનુમાન છે. મંત્રશાસ્ત્રમાં પણ મંત્રજાપ કરવાની વિવિધ પદ્ધતિઓ હોય છે. દા.ત., નમસ્કાર મહામંત્ર (નવકાર) પૂર્વાનુપૂર્વી પ્રમાણે ગણતાં આધ્યાત્મિક ફળ મળે છે, જ્યારે પશ્ચાનુપૂર્વી પ્રમાણે(ઊલટો) ગણતાં ઐહિક ફળ મળે છે.
આમ, શ્રી દત્તના ધ્વનિ સંબંધી અનુભવો, એક તરફ જૈનદર્શનમાં વર્ણવેલ ધ્વનિસ્વરૂપને પ્રબળ સમર્થન પૂરું પાડે છે. તો બીજી ત૨ફ આધુનિક વિજ્ઞાનના તરંગવાદ વિશે એક પ્રશ્નાર્થ ઉપસ્થિત કરે છે.
અંતમાં, હું આશા રાખું છું કે આપણા દેશના વિજ્ઞાનીઓ મને આ બાબતમાં સંશોધન કરવામાં સહાયક બનશે.
93
1. જુઓ :- 6, એપ્રિલ 1992નું ‘અભિયાન’ પૃ. નં. 7,8 લેખક : નગેન્દ્ર વિજય
:
2. જુઓ :- નવતત્ત્વ ગાથા – 11 સદ્ધર કબ્જોઞ, પ્રમા છાયાઽડતવેહિ અ ! વન-ધ-રસા પાસા, પુષ્પનાનું તુ નવસ્તુનું ||
3. 4-5, જુઓ :- ફા. ગુ. સ. નું ‘ત્રૈમાસિક’ પૃ. 276 થી 288
શ્રીમતી ઊર્મિબહેન દેસાઈ તથા શ્રી અશોક દત્તના લેખ. આ લેખ ખૂબ લાંબો હોવાથી અહીં તેનો સમાવેશ કર્યો નથી.
6. સ્પર્શ-સ-ય-વવન્ત: પુાતા: II 28।। (તત્ત્વાર્થસૂત્ર, અધ્યાય-5)
7. જુઓ : શ્રી સિદ્ધચક્ર મહાપૂજન - લબ્ધિપદ પૂજન
8. જુઓ : પાદનોંધ નં. 5
9, જુઓ 15, જુલાઇ, 1993 ના ‘ગુજરાત સમાચાર’ની અધ્યાત્મપૂર્તિમાં ‘કિરતાર’ કૉલમ
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
