________________
૪૬
જૈન ધાર્મિક પ્રશ્નોત્તર માળા એવો આત્મા ઇન્દ્રિયો દ્વારા જ્ઞાન કરે છે. ઇન્દ્રિયો એ કરણ છે અને શરીર તે આત્માનો આધાર છે. અધિકરણ છે. પરંતુ ઈન્દ્રિયો કે શરીર તે આત્મા નથી. તેમને આત્મા માનવામાં નીચેના દોષો દેખાય છે. (૧) મડદામાં પણ ઇન્દ્રિયો અને શરીર છે છતાં જ્ઞાન થતું
નથી. જો તે આત્મા હોત તો જ્ઞાન થાત! માટે જ્ઞાન કરનાર કોઈ જુદો છે. ઇન્દ્રિયોને જો આત્મા માનીએ તો એક શરીરમાં પાંચ આત્મા માનવા પડે જે વાત સંગત થતી નથી. અને પાંચ આત્મા માનીએ તો અભિપ્રાયભેદ થાય. એક ઇન્દ્રિયથી જોયેલા વિષય દ્વારા બીજી ઇન્દ્રિયને હર્ષ-શોક થાય છે તે ઘટી શકે નહીં કારણ કે જે ઇન્દ્રિય વિષય જોયો તે ઈન્દ્રિયાત્મક આત્માને જ હર્ષ-શોક થવા જોઈએ. અન્ય ઇન્દ્રિયને હર્ષ શોક કેમ થાય ? ચક્ષુથી માણસને જોયા પછી ચક્ષુ ચાલી જવા છતાં પણ સ્મરણ થાય છે. માટે જ્ઞાન અને સ્મરણ કરનાર અંદર કોઈ બીજું તત્ત્વ છે જે બીજું તત્ત્વ છે તે જ આત્મા
કહેવાય છે. પ્રશ્ન- [૧૧૧] જીવને કર્મો કયારથી લાગ્યાં ?
ઉત્તર- જીવોને કર્મો અનાદિ કાળથી લાગેલાં છે. જો પ્રથમ જીવ શુધ્ધ હતો અને પછી કર્મો લાગ્યાં એમ કલ્પીએ તો શુધ્ધ નિર્મળઆત્માને કર્યો કેમ લાગે ? અને જો આમ બને તો મુક્તગત આત્માને પણ કર્મો લાગે, જે વ્યાજબી નથી. તથા પહેલાં કર્મો હતાં અને પછી જીવ આવ્યો એમ માનીએ તો જીવની સાદિ માનવી પડે, તથા જીવ વિના પ્રથમ કર્મો કર્યા કોણે ? ઇત્યાદિ અનેક અવ્યવસ્થા થાય, માટે જીવ પણ અનાદિ, કર્મ પણ અનાદિ અને બન્નેનો સંબંધ પણ અનાદિ છે.
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
