________________
જૈન ધાર્મિક પ્રશ્નોત્તર માળા
૧૫૨
ઔપશમિક સમ્યક્ત્વ પ્રાપ્ત કરે છે એટલે સામાન્યથી વધુમાં વધુ પાંચ વાર પ્રાપ્ત કરે છે અહીં મિથ્યાર્દષ્ટિ જીવ ઉપશમ સમ્યક્ત્વ પામ્યા પછી પુનઃ મિથ્યાત્વે જાય ત્યારે સમ્યક્ત્વમોહનીય તથા મિશ્રમોહનીયની ઉલના કરે છે. તે ઉલના પૂર્ણ થયા પછી ૨૬ની સત્તાવાળો મિથ્યાર્દષ્ટિ જીવ જો ફરીથી સમ્યક્ત્વ પામે તો નિયમા પુનઃ પણ ઉપશમ સમ્યક્ત્વ જ પામે છે પરંતુ તે પૂર્વોક્ત ઉપશમ સદેશ હોવાથી ભિન્ન ભિન્ન ન ગણતાં એક જ વાર ગણના કરીને કહેવાય છે કે ઉપશમ પાંચ વાર પામે છે.
સમ્યક્ત્વ મોહનીયનો ઉદય હોય અને શેષ ૬ દર્શન મોહનીયનો ક્ષય અથવા ઉપશમ કર્યો હોય ત્યારે ક્ષયોપશમ સમ્યક્ત્વ કહેવાય છે તે અસંખ્યાતી વાર આવે છે અને જાય છે. અહીં ઉદય સમયમાં રહેલા મિથ્યાત્વનો મંદરસ કરી સમ્યક્ત્વ મોહનીય રૂપે પરિણમાવી ભોગવી ક્ષય કરવો તે ક્ષય. અને સત્તામાં રહેલી આ દર્શનત્રિક કે જેનો ઉદીરણાઅપર્વતના આદિ ના બળે ઉદય આવી શકે તેમ છે તેને એવી દબાવી દેવી કે હાલ ઉદયમાં આવે નહીં તે ઉપશમ એમ ક્ષય + ઉપશમ બન્ને જેમાં છે તે ક્ષયોપશમ.
પ્રશ્ન-[૩૯૭] સાસ્વાદન અને વેદક સમ્યક્ત્વ પણ આવે છે તે શું છે ? તેનો અર્થ શું ?
ઉત્તર- ઉપશમ સમ્યક્ત્વ વાળા કાળમાં જ દર્શનત્રિક સત્તાગત ઉપશાન્ત હોવા છતાં તેનો સહચારી અનંતાનુબંધી કષાય દબાયેલો જો ન રહે અને તેનો બળાત્કાર વધી જાય અને જો ઉદયમાં આવે તો તે સાસ્વાદન કહેવાય છે. દર્શનત્રિક ઉદયમાં ન હોવાથી સમ્યક્ત્વ જ કહેવાય છે પરંતુ અનંતાનુબંધી ઉદયમાં હોવાથી તે સમ્યક્ત્વ મલીનદોષિત થયેલું છે માટે વમેલી ખીર જેવા સ્વાદ વાળું મલીન સમ્યક્ત્વ છે.
તથા ક્ષાયિક સમ્યક્ત્વ પ્રાપ્ત કરતાં કરતાં જ્યારે સમ્યક્ત્વ મોહનીયનો અન્તિમ ગ્રાસ જીવ વેદે છે ત્યારે વેદક સમ્યક્ત્વ કહેવાય છે. સાસ્વાદન ઉપશમમાં અંતભૂર્ત થાય છે અને વેદક સમ્યક્ત્વ ક્ષયોપશમમાં અંતર્ભૂત થાય છે.
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
