________________
અશિક્ષિતાના વિના 4 વૈષા' ('કયાં સિદ્ધસેનોક્ત મહાઈ સ્તોત્રો?, કયાં અજ્ઞ એવા મુજ આ પ્રલાપો?”) એમ કહીને સિદ્ધસેન દિવાકરજીના સ્તુતિકાવ્યોને અર્થગંભીર ગણાવવાની સાથે સાથે, તેની તુલનામાં પોતાની રચેલી સ્તુતિઓને અભણ આદમીના પ્રલાપ-સમી વર્ણવતા હોય, ત્યારે તેવાં ગંભીર કાવ્યોના અર્થ ઉકેલવા-બેસાડવા, પાછા મૂળકારના આશયનો દ્રોહન થાય તે રીતે તેને લેખબદ્ધ કરવા, એ કેટલું મોટું સાહસ માગી લેનારી બાબત છે!
પરંતુ, આ સો સુભાષિતોનું વિવરણ નિરાંતે અવલોકયા પછી, લેશ પણ અતિશયોક્તિ વિના, કહેવું જોઈએ કે ભુવનચંદ્રજીએ કરેલો આ વિવરણ થતા પૂર્ણતયા પ્રામાણિક પ્રયત છે, અને કર્તાના આશયને ઉકેલવામાં તેમણે જ્વલંત સફળતા હાંસલ કરી છે.
આપણા વિદ્યમાન મુનિ-સમુદાયમાં હાલ બે સ્પષ્ટ વર્ગ પડેલા જોવા મળે છે. એક એવો વર્ગ કે જે આ પ્રકારનું સાહિત્ય ભણવા-વાંચવાથી જોજનો દૂર છે. સંસ્કારો અને વાતાવરણના અભાવે એ વર્ગમાં, કદાચ, આ માટેની દૃષ્ટિ તથા રુચિ ઊઘડ્યાં જ ન હોય તો તે શક્ય છે.
તો બીજો વર્ગ એવો છે કે જે પરંપરાગત ધોરણે આ પ્રકારના ગ્રંથો ભણીવાંચી જાય છે અને ક્યારેક તેની પોતે તૈયાર કરેલી નોટ્સના આધારે તે વિષે પુસ્તક પણ છપાવી દે છે. પરંતુ તેવો વર્ગ પણ, આવી અર્થસઘન રચનાઓના આંતરિક સૌંદર્યને અને તત્ત્વદર્શનને પડછે સંતાયેલા જીવનતત્વના દર્શનને પામવાનું–માણવાનું લગભગ ચૂકી જ જાય છે. પરિણામે, આપણે ત્યાં નવા લખાતા–છપાતા સાહિત્યમાં, આ પુસ્તકના પ્રકારનું મૌલિક અને તાત્ત્વિક સાહિત્ય દુર્લભ બનેલું અનુભવાય છે.
આવા સંજોગોમાં જીવનસ્પર્શી દર્શન-ચિંતન-મંડિત એવું સરસ મજાનું 'સુભાષિત-શતક આપવા બદલ મુનિ ભુવનચંદ્રજીને પુનઃ પુનઃ ધન્યવાદ. અને સાથે જ એક આશાવાદ પણ કે આત્મસાધનાથી ઓપતા પોતાના સ્વાધ્યાયતપની ફલશ્રુતિસમા આવા મહામૂલા ગ્રંથો આપણને તેઓ પાસેથી વારંવાર મળ્યા કરો! ઘોઘાતીર્થ
- શીલચંદ્રવિજય
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
