________________
અભિવાદન-આશાવાદ
દર્શનની બે અર્થછાયાઓ છેઃ દર્શન એટલે તત્ત્વવિચારણા; દર્શન એટલે જીવનતત્ત્વનું ચિંતન.
આપણે ત્યાં દર્શનશાસ્ત્ર તરીકે ઓળખાતી, મોટા ભાગના દાર્શનિકોની કૃતિઓ મુખ્યત્વે આત્મા, ઈશ્વર, પરમાણુ જેવાં તત્ત્વો વિશે જ વાત કે વાદ કરે છે. બહુ ઓછા દાર્શનિકો છે કે જેમણે તત્ત્વના ચિંતનની સાથે સાથે જીવનતત્ત્વનું પણ ચિંતન કર્યું હોય, અને જેમની કૃતિઓગત સૈદ્ધાંતિક ચર્ચાઓ, બધે બને છે તેમ, શુષ્ક અને નીરસ ન બની રહેતાં, તેનાં જીવનતરફી વલણોને કારણે, સંવેદનાસભર ને તેથી હૃદયંગમ બની રહેતી હોય. આ અલ્પસંખ્યકદાર્શનિકોમાં અગ્રિમ સ્થાને મૂકી શકાય તેવું એક નામ છે, આચાર્ય શ્રી સિદ્ધસેન દિવાકરનું.
- આ વિધાન કેટલું તથ્યપરક અથવા યથાર્થ છે, તેની પ્રતીતિ ખપતી હોય તેણે આ સિદ્ધસેન શતક'નું પરિશીલન કરવું રહ્યું.
ભારતવર્ષના આ મહામનીષી તત્ત્વવેત્તાની ઉપલબ્ધ વિવિધ દાર્શનિક રચનાઓનું ઊંડું અવગાહન, એક મરજીવાની અદાથી કરીને, તેમાંથી સો જેટલાં મુક્તકો શોધી લાવવાં; પ્રબુદ્ધ વિચારકને છાજે તેવી ધીરજથી અને તેની ચિંતનપ્રક્રિયા વડે તેમાં ઊંડે સુધી પહોંચીને મદ્દઘાટન કરવું, અને તેને વળી કોઈ ઉપદેશક કે ધર્મગુરૂની બોઝિલ અદાથી નહિ, પણ એક ભાષ્યકારની સજ્જતા તથા તટસ્થતા કેળવીને જગતના ચોકમાં મૂકવું–આ બધું કેટલું કઠિન કામ છે ! અને છતાં તે કેટલું મજાનું પણ છે!
આવું કઠિન છતાં અદ્દભુત અને જેવું અદ્ભુત તેવું જ પ્રમાણભૂત કાર્ય સત્ત્વશીલ સહજતાપૂર્વક પાર પાડવા બદલ મુનિ-મિત્ર શ્રી ભુવનચંદ્રજીનું હું હૃદયપૂર્વક અભિવાદન કરું છું.
'કલિકાલસર્વજ્ઞ' પણ જ્યારે “ક્વ સિદ્ધહેનતુતો મદાથ,
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
