________________
૫૪ ] સિદ્ધસેન શતક
જાણકારી અર્થાત્ તત્ત્વજ્ઞાનમાં નિપુણતા મેળવી લેવાથી પણ મુક્તિ નથી મળતી. આ બધું છોડી પરમ “શૂન્ય'માં ચિત્તને પરોવી લેવાથી પણ મોક્ષ નહિ મળે. અથવા બધાં જ સાધન છોડી ખાઈ-પીને આનંદથી પલંગ પર પડી રહેવાથી પણ મોક્ષ થતો નથી.
જુદી જુદી વિચારધારાઓમાં ઉપર જણાવ્યા તેવા આચરણને મોક્ષના સાધન તરીકે અનુસરવામાં આવે છે. મુક્તિના માર્ગે આ બધું એક જ નિરુપયોગી છે એમ નથી. “ખાઈ-પીને પથારીમાં પોઢવું”—એ એકને છોડીને બીજાં સર્વ સાધનોનો મુમુક્ષુને ખપ પડે જ છે, પરંતુ આમાંના કોઈ એકજ અંગને મુક્તિનું કારણ માની લેવાય તો તે ભૂલ લેખાશે. ભગવાને મોક્ષના ઉપાય તરીકે જ્ઞાન, દર્શન અને ચારિત્ર એ ત્રણેયનો સંતુલિત વિકાસ સાધવાનું કહ્યું. શ્રી સિદ્ધસેન કહે છે કે હિત-અહિત સમજી શકનારા સુજ્ઞજનોને આ વાત બરાબર સમજાશે.
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
