________________
૨૬ [] સિદ્ધસેન શતક
છે. દ્રવ્ય અનંત ધર્માત્મક છે અને વિરુદ્ધ લાગતા ગુણો પણ વસ્તુમાં એક સાથે ઉપસ્થિત હોઈ શકે છે - આ વાત જૈન દર્શનમાં ભારપૂર્વક કહેવામાં આવી છે.
વસ્તુધર્મો અગણિત કે અનંત થઈ જતાં તેની વ્યવહારુ ગણતરી કે વિવેચના માટે જૈન તત્ત્વજ્ઞોએ “ભંગ” એટલે કે વિભાજનની પદ્ધતિનો આવિષ્કાર કર્યો. આ પદ્ધતિ વસ્તુવર્ણનમાં ચોકસાઈ કે ચોખવટ માટે અતિ ઉપયોગી બને છે. વિભિન્ન દૃષ્ટિકોણોને “નય” કહે છે. અગણિત “નયો” અને સંખ્યાબંધ “ભંગો” દ્વારા વસ્તુવિચાર કરતી વેળાએ એક બાજુ વસ્તુના અનેક ધર્મોને અને બીજી બાજુ દૃષ્ટા કે વક્તાના વિભિન્ન આશયને ન્યાય આપવો સુગમ બની જાય છે, વિધાન સ્પષ્ટ અને સંતુલિત બને છે.
દિવાકરજીને આ વાત બહુ ગમી છે. ભગવાન આ રીતે જાણે કે એક-એક વ્યક્તિના આશય એટલે કે હૃદય સુધી પહોંચ્યા છે. વ્યક્તિના આશયને ધ્યાનમાં લેવાની વાત કરીને ભગવાને દરેકની સીધી સંભાળ લીધી છે. દિવાકરજી કહે છે કે એક વત્સલ પિતાની જેમ દરેકની વાતને ભગવાન મહાવીર ધ્યાનથી સાંભળે છે, દરેકનું ધ્યાન રાખે છે.
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
