Siddhsen Shatak

SR No.: 001182
Original Sutra Author: Siddhasen Divakarsuri
Author: Bhuvanchandra
Publisher: Jain Sahitya Academy
Publication Year: 2000
Total Pages: 256
Language: Gujarati
Classification: Book_Gujarati, Philosophy, & Worship
File Size: 8 MB

Page 43

૧૪ [] સિદ્ધસેન શતક
વગેરે તથ્યો આ બત્રીસીઓમાંથી તરી આવે છે. તે સાથે જ દિવાકરજી આ વાદવિવાદોને આધ્યાત્મિક દૃષ્ટિએ જરા પણ મહત્ત્વ આપતા નહોતા એ તથ્ય પણ આ બત્રીસીઓ આપણી સમક્ષ ખુલ્લું કરે છે. પૂર્વાવસ્થામાં વેદો અને ઉપનિષદોનો તલસ્પર્શી અભ્યાસ તેમણે કર્યો હતો. વિવિધ દર્શનોનો સા૨સંક્ષેપ આપનારી તેમની બત્રીસીઓ વાંચતા એમ જ લાગે કે તે તે દર્શનનાસંપ્રદાયના કોઈ સમર્થ આચાર્ય પોતાનો પક્ષ સ્થાપી રહ્યા છે. ચાલી આવતી દરેક માન્યતાને તર્કની કસોટી પર ચકાસી જોવાનો આગ્રહ તેમનામાં તીવ્ર કક્ષાનો હતો. વિવિધ વિધિ-નિષેધો અને વ્રત-નિયમોના પાલનમાં જ ધર્મની ઈતિશ્રી નથી થતી, આંતરિક ભાવોની શુદ્ધિ જ વાસ્તવિક ધર્મ છે એમ તેઓ ખુલ્લા શબ્દોમાં કહે છે.
દિવાકરજી બ્રાહ્મણકુળના હતા અને શ્વેતામ્બર જૈન સંઘમાં દીક્ષિત થયા હતા એ હકીકત પણ બત્રીસીઓમાં વ્યક્ત થયેલા અમુક વિચારોથી સિદ્ધ થાય છે. રાજાઓ સાથે તેમના નિકટ સંબંધો હતા તેમ જ વાદસભાઓનો તેમને પ્રત્યક્ષ અને ગાઢ અનુભવ હતો તે પણ બત્રીસીઓ પરથી જાણી શકાય છે. ભાષાસામર્થ્ય, કલ્પનાશીલતા, વિચારવૈભવ વગેરે વિશેષતાઓ તેમનામાં સહજ રૂપે સ્ફૂરાયમાન થતી હતી. ભગવાન મહાવીર પ્રત્યે ઊંડી શ્રદ્ધા તેમણે સ્પષ્ટ શબ્દોમાં વ્યક્ત કરી છે. તેઓ વિનોદ અને કટાક્ષ પણ છૂટથી કરી શકતા હતા. સ્વતંત્ર વિચાર અને ચાલી આવતી પરંપરાથી જુદા પડવાનું સાહસ તો તેમના વ્યક્તિત્વનું પ્રમુખ લક્ષણ જ ગણાય. દિવાકરજીના જ્ઞાન, સામર્થ્ય, શ્રદ્ધા અને સ્વતંત્ર વિચારસરણીની ઝાંખી બત્રીસીઓ દ્વારા જ આપણી સમક્ષ અનાવૃત થાય છે.
ભગવાન
બત્રીસીઓના નામ અને વિષયવસ્તુનો સંક્ષિપ્ત પરિચય હવે જોઈએ. પ્રથમ પાંચ બત્રીસીઓનો વિષય પ્રભુ મહાવીરની સ્તુતિ છે. મહાવી૨ પ્રત્યેની આપ્તપુરુષ તરીકેની ઊંડી શ્રદ્ધા અને ભગવાનના લોકોત્તર ગુણો તરફનો અનુરાગ દિવાકરજીએ આ બત્રીસીઓમાં રસાળ શૈલીમાં ગૂંથ્યો છે. દિવાકરજીની વિદ્વત્તા અને કવિતાને અહીં ભક્તિનો ઓપ ચડયો છે. કાવ્યદૃષ્ટિએ આ બત્રીસીઓ અગ્રસ્થાને છે. પાંચમી બત્રીસીના અંતે