________________
સિદ્ધસેન શતક [] ૧૧
મળે છે, બાકીની લુપ્ત થઈ ગઈ છે. એક એક બત્રીસી એક એક ગ્રંથ જેટલી વિચાર સામગ્રી ધરાવે છે. “ન્યાયાવતાર' પણ ૩૨ શ્લોકની રચના છે. સંભવ છે કે પૂર્વે તે પણ લાલ. માં સમાવિષ્ટ હોય, તેના પર વિસ્તૃત ટીકાની રચના થતાં તેને સ્વતંત્ર ગ્રંથનું સ્થાન મળ્યું હોય. સંભવ એવો પણ છે કે બીજી કેટલીક બત્રીસીઓ પણ સ્વતંત્ર ગ્રંથ તરીકે પ્રસાર પામી હોય અને કાળક્રમે લુપ્ત થઈ ગઈ હોય. જે જે બત્રીસીઓ પર ટીકા/ભાષ્ય વગેરે ન થયાં તે જ લા.ઠા.માં સચવાઈ રહી હશે.
ઉપલબ્ધ ૨૧ બત્રીસીઓમાંથી છેલ્લી બત્રીસી ઉપર ટીકા મળે છે, અને એ બત્રીસી ઠીક ઠીક પ્રસિદ્ધ છે. તા.. ઉપર નજીકના ભૂતકાળમાં વિજયલાવણ્યસૂરિએ સંસ્કૃત ટીકા રચી છે, અને તે મુદ્રિત છે. વેદવાદદ્વાર્નાિશિકા'ને વિવેચન સહ અનુવાદ પં. સુખલાલજીએ કર્યો છે. “ગુણવચન દ્વાáિશિકારનો અનુવાદ ડૉ. કુ. શાઊંટે ક્રાઉઝેએ કર્યો છે.
“સન્મતિ પ્રકરણ” સિવાયની ઉપલબ્ધ કૃતિઓ સંસ્કૃતમાં જ છે. આ સિવાય પણ દિવાકરજીની રચેલી અન્ય કૃતિઓનો ઉલ્લેખ કેટલાક ગ્રંથકારોએ પોતાના ગ્રંથોમાં કર્યો છે પણ તે આજે ઉપલબ્ધ નથી.
‘દ્વાચિંશદ્વાર્નાિશિકા' (બત્રીસ બત્રીસીઓ)નું
વિહંગાવલોકના
પ્રસ્તુત પુસ્તક “સિદ્ધસેન શતક' એ દિવાકરજીની કોઈ સ્વતંત્ર કૃતિ નથી. તા . માંથી ચૂંટેલા ૧૦૦ શ્લોકોનું શતકરૂપે સંકલનમાત્ર છે. અહીં ‘દ્વાäિશ ધાર્નાિશિકા'નો સંક્ષિપ્ત પરિચય આપવો યોગ્ય લેખાશે.
અગાઉ જણાવ્યું તેમ અત્યારે ૨૧ બત્રીસીઓ જ ઉપલબ્ધ છે. દ્વા દ્વા ની પ્રાચીન હસ્તપ્રતો પણ બહુ ઓછી મળે છે, અને જે મળે છે તે બધી જ અત્યંત અશુદ્ધ જણાય છે. મુદ્રિત પ્રતો/પુસ્તકો પણ આ કારણે અશુદ્ધિયુક્ત છે. આ વિષયમાં પં. સુખલાલજી લખે છે : “મુદ્રિત બત્રીસીઓ
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
