________________
સિદ્ધસેન શતક [] ૧૮૩
૮૩
ગુરુ કેવા હોય ? बाह्याध्यात्मशुचिः सौम्य
स्तेजस्वी करुणात्मकः। स्वपरान्वर्थविद्वाग्मी
નિતાથ્યાત્મશ્ર શાસિતાT (૪.૨) જેનાં બાહ્ય આચરણ અને આંતરિક મનોવૃત્તિ સ્વચ્છ હોય, જે સૌમ્ય અને તેજસ્વી હોય, કરુણાવંત હોય, જે સ્વહિત અને પરહિત સમજી શકતી હોય, વિદ્વાન હોય અને જેણે આંતરિક દોષો પર કાબુ મેળવ્યો હોય તેવી વ્યક્તિ ગુરુ બની શકે છે.
વ્યવહારના દૃષ્ટિકોણથી વિચારતાં ઘર્મક્ષેત્રમાં ગુરુ સર્વોચ્ચ સ્થાને બિરાજે છે. વ્યક્તિના હૃદયમાં ધર્મ પ્રત્યે રુચિ જાગૃત કરવી અને પછી ક્રમશઃ ધર્મની ઉચ્ચ-ઉચ્ચતર ભૂમિકાઓ તરફ તેને દોરી જવી – એ ગુરુનું પ્રમુખ કાર્ય છે. ગુરુ ધર્મરાજ્યના શાસક છે, એમની આજ્ઞા એ જ અનુશાસન. એમની આજ્ઞા અનુલ્લંઘનીય છે. ગુરુનું પ્રમુખ કાર્ય માર્ગદર્શક તરીકેનું છે. આ માટે ગુરુમાં કેવા વિશિષ્ટ ગુણો હોવા ઘટે તેની વાત આ શ્લોકમાં થઈ છે.
આંતર-બાહ્ય સ્વચ્છતાને ગુરુનું પ્રથમ લક્ષણ અહીં ગણાવ્યું છે. બાહ્ય સ્વચ્છતા એટલે શરીર-વસ્ત્ર આદિની સફાઈ એવો અર્થ અહીં લેવાનો ન
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
