________________
૧૭૮ [] સિદ્ધસેન શતક
આત્માને બાંધી શકતા નથી, આત્મા વિષયોને ભોગવી શકતો નથી. બંને દ્રવ્યો જુદાં છે, દરેક દ્રવ્ય પોતાના જ ગુણ-ધર્મ-સ્વભાવના માલિક છે, અન્યના નહિ. આત્મા માત્ર ઈચ્છા કરી શકે, કલ્પના કરી શકે. આત્મા મનથી જ વિષયોને પકડે છે. આ મારાં છે, આ સારાં છે એવો ભાવ જ તે કરી શકે. વિષયોને હું ભોગવું છું – એ આત્માની ભ્રમણા માત્ર છે. સુખદુઃખ, તારું-મારું એ મનના વિકલ્પો સિવાય કંઈ નથી. સંસાર માત્ર મનમાં છે. આત્મા આ વિકલ્પોને છોડી દે તો સંસાર છૂટ્યો સમજવો. છૂટવા માટે વધુ કશું કરવાનું નથી. મનથી જગતના પદાર્થોને પોતાના માનવાનું બંધ કરવાનું છે.
વિષયો થોડા હોય કે ઝાઝા, શરીરના ભોગ્ય પદાર્થો હોય કે બાહ્ય પરિગ્રહ હોય કંઈ ફરક નથી પડતો. એક પણ વિષયને, એક પણ પદાર્થને પોતાનો ગણે છે ત્યાં સુધી બંધન છે. પોતાપણાનો ભાવ છૂટે તે જ ક્ષણે આ પ્રપંચનો અંત આવી જાય છે.
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
