________________
૧૭૬ [] સિદ્ધસેન શતક
થવા પાછળનું કારણ શું ? આ તફાવત પડવા પાછળનું જે કોઈ કારણ હોય તે બહુ મહત્ત્વનું ગણાય. આ કારણ શોધી કાઢવું જોઈએ. જે કાર્યથી કે જે નિમિત્તથી એકને તીવ્ર કર્મ બંધાતા હોય, તે જ કાર્ય કે તે જ નિમિત્ત હોવા છતાં બીજાને ઓછા તીવ્ર કર્મ બંધાતા હોય તો તેની પાછળ કારણ તો હોવું જ જોઈએ. બહારનાં કારણ તો સમાન છે; માટે આમ થવાનું કારણ બારનું નથી, આંતરિક છે. આ કારણ શોધી લઈએ તો આપણે કર્મબંધનની તીવ્રતા ઘટાડી શકીએ. આવી મહત્ત્વની વાત બરાબર તપાસી સમજી રાખી હોય તો પાછળથી ખેદ કરવાનો પ્રસંગ ન આવે.
કર્મબંધનમાં આવું અંતર પડવાનો ભેદ શું છે ? કર્મનું ફળ તીવ્ર કે મંદ થવાનું કારણ કર્તાની અંદર જ છે, બાર નથી. કર્તાનો ભાવ-આશયવલણ આમાં મહત્ત્વની કડી છે. કાર્ય સરખું, પણ આશય જુદો. કાર્ય થોડું, પણ તેની પાછળ લાગણી તીવ્ર. કાર્ય ઘણું, પણ ભાવ નહિવતુ. આવા અંદરના તફાવતના કારણે કર્મફળમાં તફાવત આવે છે. હવે આ ભાવ કે લાગણીનું તત્ત્વ તો આપણા હાથની વાત છે. આ વાત જાણી લેનાર કેટલો નિશ્ચિત બની જાય છે !
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
