________________
સિદ્ધસેન શતક ] ૧૭૫
૭૯
કર્મનું ફળ સૌને સરખું નથી મળતું
तुल्यातुल्यफलं कर्म,
निमित्तास्रवयोगतः। यतः स हेतुरन्वेष्यो
- દૃષ્ટાર્થો દિ ન તપ્યાા (9899) સમાન નિમિત્ત અને સમાન આશ્રવ હોવા છતાં ઘણી વાર કર્મનું ફળ સમાન નથી હોતું. આમ થવાનું જ કારણ છે તે શોધી કાઢવું જોઈએ. જેને સાચી વાતની ખબર હોય તેને ચિંતા કરવાનું રહેતું નથી.
કર્મબંધમાં બાહ્ય કારણ કે બાહ્ય ક્રિયા કરતાં આંતરિક ભાવ વધુ ભાગ ભજવે છે. આ વાત દિવાકરજીએ નિશ્ચયનયના દૃષ્ટિકોણથી અહીં સમજાવી છે.
કર્મબંધનમાં નિમિત્તો અને આશ્રવો ભાગ ભજવતા હોય છે. અમુક સંજોગો કે વ્યક્તિઓ નિમિત્ત બનીને કર્મબંધન તરફ આપણને ધકેલતા હોય એવું લાગે છે. જે સાધનો ઉપયોગમાં લેવાય અથવા જે કાર્ય કરાય તેને આશ્રવ કહેવાય છે. એક જ જાતનું નિમિત્ત મળે કે એક જ જાતનું આચરણ થાય ત્યારે પણ કોઈ બે વ્યક્તિને એક જ જાતનું – એકસરખું કર્મ બંધાય એવું નથી બનતું. કયારેક સરખું બંધાય, કયારેક ઓછું, કયારેક વધુ. આમ
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
