________________
૧૭૨ [] સિદ્ધસેન શતક
કેટલાંક આધ્યાત્મિક વર્તુળો એમ માનતા હોય છે કે સંયમ-સાધનાધ્યાન વગેરે પણ આત્માની શાંતિનો ભંગ કરે છે. ‘કશું કરવું નથી, કરવું એ તો બંધન છે. કશું ન કરો, સ્વમાં સમાઈ જાઓ' – એવું માનનારો વર્ગ આધ્યાત્મિક સાધનાની પ્રવૃત્તિને અને ચારિત્ર્યના વિધિ-નિષેધોને પણ એક બાધા/વિક્ષેપ માની લેવા સુધી પહોંચી જાય છે. આ વર્ગ પાછો દુન્યવી અને આધ્યાત્મિક બાબતો અંગે ભરચક પ્રવૃત્તિમાં તો ગળાડૂબ હોય છે !
દિવાકરજીનો અભિપ્રાય સ્પષ્ટ છે. સંયમ-સાધના એ ‘ક્રિયા’ છે એ સાચું, પણ એ ક્રિયા પેલી ક્રોધાદિની ક્રિયાનો છેદ ઉડાડે એવી ક્રિયા છે. પ્રથમ તબક્કે એક ક્રિયાનો છેદ ઉડાડવા બીજી ક્રિયાનો આશ્રય લેવો પડશે. સાધનાની ક્રિયા સમત્વની ભૂમિકા સુધી પહોંચવાનો માર્ગ પ્રશસ્ત કરી આપશે. જેમ વાયુના શમન માટે કફકારક કે પિત્તકારક દ્રવ્યો ઔષધ તરીકે વપરાય છે, તેમ અશુભ ક્રિયાની નિવૃત્તિ શુભ ક્રિયાથી થઈ શકે છે. નિષ્ક્રિય અવસ્થા સુધી પહોંચતા પહેલાં ઘણી બધી ક્રિયા કરવી પડે છે.
દિવાકરજી નિશ્ચય-વ્યવહારની સમતુલામાં માને છે. તેમના આ ચિંતનમાં પ્રાચીન જૈન શ્રમણ સંઘની અતિ મહત્ત્વની વિચારધારાનું પ્રતિબિંબ સચવાઈ રહ્યું છે. આજના વિચા૨કો આમાંથી પ્રાચીન જૈન અધ્યાત્મની છબી સારી રીતે ઉપસાવી શકે.
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
