________________
૭.
સિદ્ધસેન શતક [] ૧૭૩
ત્યાગ: સંસારનો કે આસક્તિનો ?
दोषेभ्यः प्रव्रजन्त्यार्या गृहादिभ्यः पृथग्जनाः ।
परानुग्रहनिम्नास्तु
Jain Education International
सन्तस्तदनुवृत्तयः । ।
(૧૭.૧૬)
સુજ્ઞ જનો દોષોથી દૂર જાય છે, સામાન્ય જનો ઘર-પરિવાર આદિથી દૂર જાય છે. અન્યનું હિત ઈચ્છનારા સુજ્ઞ જનો પણ ઘર છોડવાના ક્રમને અનુસરે છે.
‘પ્રવ્રજ્યા' શબ્દ દીક્ષા-સંન્યાસના અર્થમાં વપરાય છે. એનો વ્યુત્પત્તિ અર્થ છે : ‘ચાલી નીકળવું.' કયાંથી ચાલી નીકળવું ? ઘર, ગામ અને સંબંધો છોડીને ચાલી નીકળવાને ‘પ્રવ્રજ્યા' કહેવામાં આવે છે તે વ્યવહારનો દૃષ્ટિકોણ છે. દિવાકરજી નિશ્ચયદૃષ્ટિથી ‘પ્રવ્રજ્યા'નો અર્થ કરે છે : દોષોથી દૂર જવું – હિંસા, પરિગ્રહ, મમત્વ, આસક્તિથી દૂર હટવું એ પ્રવ્રજ્યા છે. સંસાર મનમાં છે. પરિગ્રહ બહાર નહિ, અંતરમાં ભરેલો છે. વસ્તુઓ આત્માનું કંઈ બગાડી શકતી નથી, મમત્વ, વાસના અને લાલસા જ બંધન ઊભાં કરે છે. સુજ્ઞ-સમજદાર લોકો આ ભીતરી રહસ્ય સમજી ગયા હોવાથી અંદરના સંસારથી છેડો ફાડે છે. અનાસક્તભાવે ‘જળકમળવત્' તેઓ સંસારમાં રહી શકે છે, અને મુક્તિ ભણી તેમનું પ્રયાણ ચાલુ રહે છે.
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
