________________
૧૭૦ ] સિદ્ધસેન શતક
સર્જાઈ શકે છે કે જેનો ઉલ્લેખ શાસનમાં ન પણ હોય. વ્યવહારની આવી ગૂંચનો ઉકેલ વિધિ-નિષેધના આશયને ધ્યાનમાં લઈએ તો જ આવી શકે. એ નિયમ કોને માટે અને શા માટે છે એ મુદ્દો ખાસ વિચારણામાં લેવાવો જોઈએ, અન્યથા નિયમ જડ બની જાય. અદાલતોમાં કેટલાક ન્યાયાધીશો પણ શબ્દોને વળગી ન રહેતાં આશયને ધ્યાનમાં લઈને ચુકાદા આપે છે. જે કાર્ય કે જે વસ્તુ એક વ્યક્તિ માટે દોષરૂપ થતાં હોય તે જ અન્ય કોઈ વ્યક્તિ માટે ગુણરૂપ બની શકે છે; એથી ઊલટું પણ બની શકે છે. આયુર્વેદ ઘીને એક ઉત્તમ પુષ્ટિકારક દ્રવ્ય ગણાવે છે, તે જ આયુર્વેદ અમુક રોગોમાં ઘીને વર્ય પણ કહે છે. “ઘી પથ્ય છે' કે “ઘી અપથ્ય છે એવું એકપક્ષીય વિધાન નથી થઈ શકતું. દર્દીને તપાસ્યા વિના આનો નિર્ણય ન થઈ શકે, એવું જ ધાર્મિક વિધિ-નિષેધોનું છે.
રોગી માટે શું પથ્ય છે ને શું અપથ્ય છે તે તજુ વૈદ્ય કે ડૉકટર નક્કી કરે છે, તેવી જ રીતે શ્રાવક કે સાધુના આચાર-વ્યવહારની બાબતમાં નિર્ણય લેવાનો અધિકાર શાના મર્મજ્ઞ ગુરુજનોને છે. અમુક કાર્ય યોગ્ય જ છે કે અયોગ્ય જ છે એવો ફેંસલો – વ્યક્તિ અને સંયોગોને જોયાતપાસ્યા વગર – આપવાની ઉતાવળ ન થવી જોઈએ એ આ ચર્ચાનો સાર
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
