________________
f
**
યોગ્ય-અયોગ્યનો નિર્ણય કયા આધારે ?
कल्पाकल्पमतो द्रव्य
दोषप्रचयवैषम्या
સિદ્ધસેન શતક [] ૧૬૯
मचिन्त्यं सर्पिरादिवत् ।
दातुरस्तु परीक्ष्यते ।।
(૧૭.૧૨)
ત્રિદોષનું પ્રમાણ બધા માટે એકસરખું ન હોવાથી 'ઘી પથ્થ છે' કે 'અપથ્ય છે' એવુંનિયત કથન થઈ શકે નહિ; એ જ રીતે, ધર્મક્ષેત્રે અમુક વસ્તુ 'ગ્રાહ્ય છે' કે 'અગ્રાહ્ય છે' એવું નિયત વિધાન ન થઈ શકે. 'રોગી'ની સ્થિતિનો વિચાર કરવો આવશ્યક છે.
'આચારઃ પ્રથમો ધર્મ'' પોતાનો આચાર સ્વચ્છ રાખવો એ પહેલો ધર્મ છે. ભારતીય સંસ્કૃતિ આ સૂત્રમાં માને છે. જૈન ધર્મની આચારવિષયક ઝીણવટભરી વ્યવસ્થા વિશ્વપ્રસિદ્ધ છે. ગૃહસ્થો માટે અને સાધુઓ માટે આચારના નાના-મોટા નિયમો માત્ર નિર્ધારિત નથી કર્યા, તેના પાલન માટે આગ્રહ પણ એટલો જ રાખ્યો છે. આચારવિષયક વિધિ-નિષેધો અને અપવાદોનું નિરૂપણ કરતાં શાસ્ત્રોનો એક આખો વિભાગ છે : ‘ચરણ કરણ અનુયોગ.'
Jain Education International
――
આમ છતાં, ગમે તેટલી છણાવટ સાથે નિયમો અને મર્યાદાઓ ઘડી કાઢવામાં આવે તો પણ વ્યવહારમાં કયારેક એવી અણધારી પરિસ્થિતિ
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
